۱-۱-۲-۳- وقف در قران
در این ربطه بایستی بیان نمود که درقران آیه ای وجود ندارد که بتوان از آن موضوع وقف را استخراج نمود و این مورد از آن دسته مواردی نیست که در قران کریم بر آن صراحت لفظی وجود داشته باشد از این روی بایستی با نگاه دقیق تر به آیات قران کریم به دنبال نشانه هایی از اشارات کلام الله مجید باشیم عدم بیان و تعیین مصداق درمورد وقف را نمی توان نشانه بی توجهی قران به این امر دانست زیرا قران با توجه به بیان کلیات در مورد نیکی کردن و دستگیری از یکدیگر و لزوم دادن صدقه و تعاون درکارو اینکه وقف نیز در کلیت شامل دستورات الهی برای دستگیری از مستمندان می‌باشد و همینطور به نوعی قصد قربت الهی در این امر موج می زند می‌توانیم جواز این امر را استنباط کنیم. از جمله ایاتی که به طور عموم بر انجام خیرات و تشویق وتحریض آن ها دلالت دارد،ایه ۹۲ ازسوره ال عمران که می فرمای:« لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَ مَا تُنْفِقُوا مِنْ شَیْ‌ءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیم ».
شما هرگز به مقام نیکو کاران و خاصان خدا نخواهید رسید، مگر ان که از آنچه دوست می دارید و بسیار محبوب است در راه خدا انفاق کنید و نیز ایه ۴۶از سوره کهف که می فرماید:«المال و البنون زینه الحیاه الدنیاو الباقیات الصالحات خیر عند ربک ثوابا و خیر املا»
مال و فرزندان زینت حیات دنیا است و اعمال صالح که تا قیامت باقی است (مانند نماز و ذکر خدا )نزد پروردگار بسی بهتر (عاقبت)ان نیکوتر است.
بیان این آیه دلیل بر اختصاص بر وقف ندارد ولیکن این آیات به نوعی نشان دهنده لباسی هستند که بسیار خوش بر قامت وقف می نشیند.
۱-۱-۲-۴- وقف در سنت
از آنجایی که وقف به صورت آشکار و واضح واژه ان در قران نیامده است واز آنجایی که پیامبر اسلام به عنوان نخستین مفسر قران کریم در بیان و تبیین احکام وقف نقش گسترده ای دارند و از آنجایی که سنت بعد از قران کریم دومین منبع دینی مسلمانان می‌باشد می توان گفت که وقف در این مورد بسیار قدرتمند مورد تأکید و همچنین اقدام قرار گرفته است. در حدیث مشهوری از رسول اکرم (ص)امده است که می فرمایند:«هرگاه فرزند آدم بمیرد عمل از او قطع می شود مگراز سه چیز ،صدقه جاریه (که از آن در متون فقهی به عنوان وقف نام برده شده )عملی که از آن سود برده می شود و فرزند صالحی که برای او دعا کند»[۲۴]. از نظر عملی نیز پیامبر اسلام در این امر پیش قدم بودند. چنانچه در تاریخ آمده است: پیغمبر اکرم (ص)زمینی را وقف کرد و منافع آن را برای ابن سبیل صدقه قرار دادند. همچنین مردی یهودی به نام «مخیرق» که در جنگ احد مسلمان شده بود و در همان جنگ به شهادت رسید وصیت کرد اگر من مردم هفت قطعه زمین و باغهای من مال رسول الله (ص)باشد. مخیرق در همان جنگ کشته شد و اموال او به ملک رسول خدا (ص) درامد تا هفت سال گذشت تا اینکه پیامبر در این سال باغ ها را وقف حضرت زهرا کردند.
در روایتی از امام رضا علیه اینگونه بیان شده که پس از درگذشت رسول خدا (ص) عباس با فاطمه (س) در تصرف حوائط سبعه مخاصمه کرده، امیر المومنین و دیگر کسان گواهی دادند که حوائط بر فاطمه وقف است. حضرت فاطمه(س) در هنگام شهادت وصیت نامه ای در این مورد تنظیم کردند و تولیت این وقف را که شرعاً در دست ایشان بود را به امیر المومنین و حسنین (ع)واگذار کرد. موقوفه های رسول تنها منحصر در این هفت باغ مذکور نبوده بلکه در کتب تاریخی زمین های دیگری را به نام صدقات رسول خدا ذکر کرده‌اند.[۲۵]
در سیره ی اهل بیت نیز ازآنجایی که ائمه(ع) بعد از پیامبر اسلام مرجعیت دینی مملکت اسلامی را بر عهده گرفته اند و با توجه به پیروی همه جانبه از پیغمبر اسلام به عنوان پایه گذار حکومت اسلامی و مبین احکام اسلامی ایشان نیز مانند آن رسول کوشش بسیاری برای نشر این مورد از احکام اسلامی کرده‌اند و با عمل و سخنانشان این اقدام خدا پسندانه را مورد نشر و حمایت قرار می‌دادند. درمقام عمل نیز ائمه با توجه توانایی مالی که داشته اند و مصلحتی که تشخیص داده‌اند اقدام به وقف اموال خود می نمودند. در میان ائمه (ع) بیشترین موقوفه ها راحضرت علی (ع) دارند. درزمان ایشان با توجه به اینکه دراوایل حکومت اسلامی رونق بسیاری برجامعه اسلامی سرازیر شده بود و همچنین با تلاش های شبانه روزی ایشان به عنوان امام نخستین مسلمانان ایشان توانسته اند که اموال بی شماری را از وقف برای خویش بر جای بگذارند. یکی از مواردی که ایشان وقف کرده‌اند وقف چشمه هایی که خود را در آورده بودند در «ینبع»[۲۶] می‌باشد برای حاجیان خانه خدا وهمچنین چاه هایی در راه کوفه و مکه حفرکردند و مسجد فتح را در مدینه و مسجدی در مقابل قبر حمزه و در میقات و کوفه و بصره و آبادان بنا کرد». موقوفات بسیاری از حضرت علی (ع) به جا مانده که به جهت اختصار از آن ها صرف نظر می‌کنیم.
۱-۱-۲-۵- وقف در ایران
وقف در ایران بلندایی به وسعت تاریخ ایران دارد می توان گفت با توجه به اینکه ایرانیان همواره در حال پرستش بوده اند از همان نخستین دوران پیدایش دیگر پرستی در ایران ایرانیان برای پروردگار خویش همواره نذورات و وقفیاتی را پیشکش می‌کردند اینگونه می توان گفت که وقف درایران سابقه طولانی دارد. به طوری که نذورات و وقف اموال به آتشگا ها و معابد از دوران باستان متداول بوده است و در دوره اسلامی نیز با تحول و تغییر در شکل و احکام ان ادامه پیدا کرده‌است. در اواخر دوره ساسانی بنیادهای نیکوکاری به منظور رستگاری روان در ایران بنیاد شد که پول ان صرف کمک به تنگدستان و احداث تأسیسات عام المنفعه می شد. همین بنیاد ها بعدا الگویی برای وقف اسلامی شد.[۲۷]
