تجهیزات: هر نوع ابزار، ماشین یا عامل فیزیکی که برای انجام یک وظیفه خاص کسب وکار استفاده می شود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
زمین: املاک و مستغلات همراه با موقعیت آن ها.( p99، ۲۰۰۰، Fahy)
منابع فیزیکی به منابعی گفته می شوندکه مربوط به تجهیزات مدرن و فن آوری جدید و قابلیت دسترسی به ظرفیت عملیاتی یا زیر ساخت های مورد نیاز دیگری به منظور تسهیل کارایی و اثربخشی محصول یا خدمات می باشد. (p98،۲۰۱۳،Leonidou et.al)
۲-۴-۲-۱-۳) منابع تجربی شرکت ـ منبعی با یک ماهیت تجربی است که درواقع دانش و اطلاعات به دست آمده از تجارب عملکردی سازمان است که به تشخیص و شناسایی و تامین نیازهای مشتریان و فراهم کردن تمایلات وگرایش های بازار کمک می کند. (p98،۲۰۱۳،Leonidou et.al)
۲-۴-۲-۲) منابع ناملموس ـ مفهوم ناملموس به این معنی است که چیزی نمیتواند مشاهده شده یا اندازه گیری شود. با توجه به ماهیتشان، تعریف منابع ناملموس بر خلاف منابع ملموس مشکل تر است. منابع ملموس از لحاظ تاریخی قابل اندازه گیری هستند (ارزش مالی دارند) و به قصد شفافیت حسابداری در صورتهای مالی سازمان منعکس میشوند. از سوی دیگر، اندازه گیری منابع ناملموس مشکل تر است، در صورتهای مالی سازمان منعکس نمیشوند و بنابراین نمی توان بطور مستقیم نقش آن ها را در موفقیت سازمان اندازه گیری کرد. اگرچه، اغلب محققان تایید کرده اند که منابع ناملموس بیشتر از منابع ملموس در موفقیت سازمان نقش دارند. بنابراین تعریف دقیق منابع ناملموس برای آزمایش دستورالعمل اصلی [۲۰۸]RBV امری لازم است.(پورجهانی، ۱۳۸۸، ص ۳۶)
بلیر و والمن[۲۰۹] در سال ۲۰۰۱ منابع ناملموس را به عنوان عوامل غیر فیزیکی تعریف کرده اند که در تولید کالاها یا خدمات نقش دارند و به سازمان مالک این منابع، منفعت میرسانند. در این تحقیق منابع ناملموس به عنوان عواملی تعریف شده اند که به منظور ایجاد ارزش در کوتاه مدت و بلند مدت نگاه داشته شده و غیر فیزیکی هستند. منابع ناملموس را میتوان به دو دسته تقسیم کرد:
۱) دارایی ها
۲) مهارت ها
اگر منبع ناملموس چیزی باشد که سازمان آن را دارد، این منبع یک دارایی است. اگر منبع ناملموس چیزی باشد که سازمان آن را انجام میدهد، آن منبع یک مهارت یا قابلیت است. منابع ناملموس از قرار زیرند:
۲-۴-۲-۲-۱) منابع ناملموسی که دارایی هستند عبارتند از:
۲-۴-۲-۲-۱-۱) دارایی های مالکیت معنوی
دارایی های مالکیت معنوی، دارایی های ناملموسی هستند که توسط قانون محافظت شده یا اختراعات و سیستمهایی سری هستند که از قرار زیرند(پورجهانی، ۱۳۸۸، ص۳۶):
کپی رایت: کپی رایت از ایدههای ابتکاری محافظت نمیکند ولی از تبدیل آن ها به حالت فیزیکی بطور قانونی محافظت می کند. کارهای ادبی، موسیقی، تجسمی، فیلم، نرم افزارها و … توسط قانون کپی رایت محافظت میشوند.
حق ثبت اختراع[۲۱۰]: این حق و امتیاز از طرف دولت به کسی داده می شود که محصولات و فرایندهای جدید، مفید و خلاقانهای را ارائه کرده باشد.
فنآوری اختصاصی یا سری: هر گونه اطلاعات، تولید و نرم افزارهای اختصاصی یا سری تولید شده توسط شرکت برای انجام عملیاتش را در بر میگیرد.
برند : شامل تولیدات، خدمات و برند ثبت شده و قانونی شرکت میباشد.
۲-۴-۲-۲-۱-۲) دارایی های سازمانی
دامنه وسیعی از دارایی ها را در بر میگیرد. بدون دارایی های سازمانی قوی، سازمان فرصتهای کسب درآمد در بازار را از دست میدهد، بهرهوریاش کاهش مییابد و محصولات و خدمات بیکیفیتی ارائه میدهد. این دارایی ها از قرار زیرند (پورجهانی، ۱۳۸۸، ص ۳۷):
قراردادها: توافقی بین دو یا چند طرف است که تعهدی قانونی بین آن ها ایجاد می کند و توسط قانون قابل اجراست مثل توافق توزیع کالاها، توافق فرانشیز[۲۱۱] و … .
فرهنگ: الگوی پیچیدهای از اعتقادات، انتظارات، ارزشها، نگرشها و رفتارهای مشترک در سازمان را در بر میگیرد که الگوهای تصمیم گیری را در سازمان شکل داده و آن را از سازمانهای دیگر متمایز میسازد.
سیاستهای مدیریت منابع انسانی: شامل استخدام، حقوق، آموزش، انگیزش و پاداشها است.
ساختار سازمانی: شامل ساختار عملیاتی و گزارش دهی شرکت است.
دارایی های شهرت
دارایی های شهرت را می توان در عوامل زیر خلاصه نمود(پورجهانی، ۱۳۸۸، ص ۳۷):
شهرت برند[۲۱۲] شرکت: برند شامل محصولات، خدمات و نمادهای شرکت است که آن را از شرکتهای دیگر در بازار متمایز میسازد.
شهرت شرکت: شامل ادارک عمومی از عواملی چون اعتماد، اعتبار سرمایه گذار، تنوع در محل کار، اعتبار مدیریتی، مسئولیت پذیری اجتماعی و پاسخگویی است.
شهرت خدمات به مشتریان: شامل درک عمومی از کیفیت و قابلیت اطمینان خدمات پس از فروش به مشتریان است.
شهرت محصولات/ خدمات: شامل درک عمومی از کیفیت، قابلیت اطمینان و نوآوری در محصولات و خدمات شرکت است .
۲-۴-۲-۲-۲) منابع ناملموسی که مهارتند عبارتند از:
۲-۴-۲-۲-۲-۱
) قابلیتها
در بین همه منابع و اجزای سازنده RBV، تعریف دقیق قابلیتها مشکل است و به طرق مختلف تعریف و عملیاتی شده است. (p891،۲۰۰۳،Hoopes et.al) قابلیتها را میتوان همه عواملی نامید که بر اساس دانش فنی، هم صریح و هم ضمنی، که افراد و تیمهای سازمانی آن را داشته و بکار میبرند، بنا شده است.در برخی موارد این دانش فردی است و در برخی موارد تیمی و در کل سازمان وجود دارد. قابلیتها از قرار زیرند ( p65، ۲۰۰۲، Grant):
دانش فنی کارکنان: شامل دانش، تفکر خلاق، مهارت های حل مسئله و تصمیم گیری و تجارب کارکنان است.
دانش فنی مدیران: شامل مهارت های برنامه ریزی، سازمانی، ارتباطی و … مدیران سازمان است .
تواناییهای ارتباطی: شامل ارتباطات ایجاد شده با مولفههایی خارج از سازمان مثل مشتریان، توزیع کنندگان، متحدان استراتژیک، تامین کنندگان و … است .
امور روزمره سازمان: در بر گیرنده مجموعه ای از روشها، عملیات و وظایف تکراری و روزمره است که برای انجام وظایف و کسب و کار اصلی سازمان مورد نیاز است .
۲-۴-۳) رویکرد مبتنی بر منابع
تقریبا در دهه های ۷۰ و ۸۰ میلادی، نظریه IO بطور وسیعی حوزه مدیریت استراتژیک را دربرگرفته بود. با الهام از نظریه IO ولی با ایجاد یک نظریه مشخص، مطالعات پورتر بر انتخابهای استراتژیک تاکید داشت که بر تحلیل صنعت به عنوان نقطه شروع انگشت میگذاشت. استراتژی هم بر اساس تشخیص این که یک صنعت جذابیت دارد یا نه و شناسایی یک جایگاه رقابتی همراه با محدودیتهای خارجی، توسط ساختار صنعت تحمیل می شود. اگرچه، چاکابورتی[۲۱۳] اظهار میدارد که پارادایمهای ساختار صنعت نمی توانند همه جواب ها را به این سئوال که چرا برخی از سازمانها از دیگر سازمانها موفق ترند، بدهند. با توجه به ضعفها و عدم وجود شواهد تجربی محکم برای نظریه IO، محققان مدیریت استراتژیک شروع به جستجو برای یافتن عواملی درون سازمان – البته بدون چشم پوشی از عوامل خارجی- کردند تا دلیل تفاوت در عملکرد سازمان ها را بهتر متوجه شوند. یکی از این نظریه ها، رویکرد مبتنی بر منابع است.
این رویکرد از مطالعات پنروس[۲۱۴] در سال ۱۹۵۹ نشات میگیرد. او سازمانها را بصورت مجموعه ای از منابع توصیف می کند. او میگوید که پیشرفت سازمان در گرو استفاده هر چه بهتر مدیریت از منابع در دسترس است. اما رویکرد RBV بطور رسمی توسط ورنرفلت[۲۱۵] در سال ۱۹۸۴ وارد ادبیات مدیریت استراتژیک شد. اگرچه نقش ساختار صنعت در عملکرد موفق سازمانها نادیده گرفته نشده است. با این که تلاش های ورنرفلت در توسعه رویکرد RBV بسیار مورد تاکید قرار گرفته اما مینزبرگ و دیگران[۲۱۶] در سال ۱۹۹۸ اعلام کردند که در سال ۱۹۹۱، RBV به یک نظریه کامل تبدیل شد. در این سال، بارنی[۲۱۷] یک رویکرد نظری عمومی در مورد منابع و مزیّت رقابتی پایدار را در شماره مخصوص مجله مدیریت بیان کرد که بر ظهور رویکرد مبتنی بر منابع تاکید داشت.(پورجهانی ، ۱۳۸۸، ص۲۰)
بارنی میگوید که از چشم انداز منابع، اقتصاد نئوکلاسیک و مطالعات پورتر در زمینه استراتژی، ذاتا منابع را همانند و یکسان میبینند. علاوه بر این، اقتصاد نئوکلاسیک میگوید که اگر منابع بطور ناهمگنی در یک صنعت ایجاد شوند، تفاوتها کوتاه مدت بوده و منابع میتوانند متحرک و قابل انتقال باشند. به عبارت دیگر، شرکتها میتوانند به آسانی منابعی را که برای اجرای استراتژیهایشان نیاز دارند، بدست آورند. فرض شده که شرکتها منابع مشابهی دارند یا میتوانند آن ها را به راحتی به دست بیاورند. اما نظریه پردازان RBV چنین فرضی را رد می کنند. انگاره اصلی RBV میگوید که ناهمگنی منابع بین سازمانها وجود داشته و منافع بدست آمده از چنین منابعی می تواند پایدار باشد.
منابع عموما به دو دسته ملموس و ناملموس تقسیم شده اند. منابع ملموس شامل دارایی های مالی مثل نقدینگی و دارایی های فیزیکی مثل زمین و ساختمان هستند. منابع ناملموس شامل دارایی های مالکیت معنوی مثل برند و حق امتیاز، دارایی های سازمانی مثل فرهنگ و ساختار سازمانی، دارایی شهرت مثل شهرت برند شرکت و قابلیتها مثل دانش و فن و امور روزمره هستند.
نظریه پردازان RBV میگویند که اگرچه سازمانها طیف گستردهای از منابع را برای اجرای استراتژیهایشان به کار می گیرند، ولی همه منابع منشا مزیّت رقابتی برای سازمان نیستند. برای مثال، در حالیکه یک بازاریاب ممکن است به یک لپ تاپ – بعنوان یک دارایی فیزیکی – برای انجام سریع تر سفارشات مشتریان نیاز داشته باشد، بعید است که یک لپ تاپ سهم مهمی در ایجاد مزیّت رقابتی برای سازمان داشته باشد. برای فهم این که کدام منابع منشا ایجاد مزیّت رقابتی هستند، منطق RBV باید به کار گرفته شود.(پورجهانی، ۱۳۸۸، ص۲۰)
۲-۴-۳-۱) ویژگیهای مزیّت بخش منابع
بارنی میگوید که منابع برای این که ایجاد کننده مزیّت رقابتی باشند، باید ویژگیهای زیر را داشته باشند ( p102، ۱۹۹۱، Barney):
۱) باارزش
۲) کمیاب
۳) غیرقابل تقلید
۴) غیرقابل جایگزین
منابعی که با ارزش اند به سازمان این اجازه را می دهند استراتژیهایی را بکار گیرند که کارایی و اثرب
خشی آن ها را بهبود دهد، نیازهای مشتریان را با هزینه کمتر نسبت به رقبا پاسخ دهد یا در بهره برداری کردن از فرصتها و خنثی کردن تهدیدات در محیط به سازمان کمک کند.
منابعی که کمیاب هستند توسط تعداد کمی از رقبای فعلی یا بالقوه یا بطور ایدهال توسط یک رقیب تصاحب شده اند. کمیابی منابع، تابعی از تعداد شرکتهایی است که در یک ناحیه رقابتی منابع مشابهی دارند. اگر تعداد زیادی از شرکتها در یک ناحیه رقابتی منابع مشابهی داشته باشند (حتی اگر با ارزش باشند)، در این صورت توانایی منابع برای ایجاد مزیّت رقابتی برای همه شرکتها کاهش مییابد. بطور کلی، اگر تعداد شرکتهای دارای منابع با ارزش خاص کم باشند، آن منابع کمیاب در نظر گرفته میشوند و قابلیت این را خواهند داشت که مزیّت رقابتی ایجاد کنند. منابعی که با ارزش و کمیابند، فرصتهایی را برای کسب مزیّت رقابتی ایجاد می کنند و برای این که شرکت از این منابع بهره برداری کند، باید موانعی موجود باشند تا از تقلید رقبا از آن منابع جلوگیری کنند. بنابراین از قابلیت پایداری[۲۱۸] منابع تحت عنوان قابلیت عدم تقلید یاد می شود. (p795،۱۹۸۶،Barney)
غیرقابل تقلید بودن منابع به این موضوع اشاره می کند که منابع تا چه اندازهای میتوانند توسط رقبا کپی برداری شوند. آسان ترین راه برای کسب مزیّت رقابتی بدست آوردن منابع با ویژگیهایی است که مشابه با منابع مطلوبی است که مزیّت رقابتی را به وجود آوردهاند. اگر استراتژی سازمانی بر اساس منابعی باشد که رقبا به راحتی میتوانند بخرند، توانایی آن سازمان برای حفظ مزیّت رقابتی بطور قابل ملاحظهای کاهش یافته و کوتاه مدت می شود. توانایی برای خرید یک منبع به در دسترس بودن آن بستگی دارد. منابعی چون ساختمانها، تجهیزات و حتی مهارت های استاندارد شده به راحتی در دسترس بوده و می توانند خریداری شده و از سازمانی به سازمانی دیگر منتقل شوند. هر چند منابع دیگری هم هستند که متحرک نبوده و خاص هستند. بارنی در سال ۱۹۹۱ پنج خصوصیت برای غیرقابل تقلید بودن منابع مطرح کرد که از قرار زیرند:
ابهام علی[۲۱۹]: برای شرکتهایی که سعی می کنند از منابع شرکتهای موفق کپی برداری کنند، ابهام علی ممکن است درک آن ها را محدود کند که دقیقا چه چیزی باعث موفقیت آن شرکتها شده است. به عبارت دیگر، ابهام علی زمانی وجود دارد که ارتباط بین منابع کنترل شده توسط شرکت و مزیّت رقابتیاش توسط رقبا به خوبی درک نشود.
پیشینه[۲۲۰]: غیرقابل تقلید بودن منابع می تواند نتیجه وابستگی مسیری[۲۲۱] باشد مثل حوادث تاریخی یا مقتضیات تاریخی منحصربه فرد. بعنوان مثال، برخی سازمانها ممکن است مزیّتهای غیرقابل تقلیدی را از طریق اکتساب تاریخی یک مکان جغرافیایی کسب کنند.
حقوق مالکیت قانونی[۲۲۲]: در برخی موارد، یک منبع ممکن است بطور واضحی توسط رقبا شناسایی شود. اگرچه کپی برداری از منابع ممکن است از طریق حق مالکیت ممنوع شود. دارایی های ناملموس قانونی مثل حق امتیاز، برند و کپی رایت بوسیله قوانین مالکیت معنوی محافظت شده اند.
پیچیدگی اجتماعی[۲۲۳]: این ویژگی وقتی وجود دارد که منابع بر اساس پدیده های اجتماعی پیچیده بنا شده باشند. منابعی چون فرهنگ سازمانی نمی توانند توسط رقبا کپی برداری شوند تا همان منافع را به آن ها هم بدهند. رقبا ممکن است زمان و هزینه زیادی را صرف کنند تا از این قسم منابع کپی برداری کنند در حالی که به منافع مشابه حاصل از آن نمیرسند.
عامل فشردگی زمان[۲۲۴]: به مدت زمانی اشاره دارد که منابع از طریق یادگیری، تجربه، دانش ویژه سازمان یا تبحر کسب شده در یک مهارت، ایجاد میشوند. منابع در این حالت غیرقابل تقلید هستند – حداقل در یک دوره زمانی – به خاطر زمان موردنیاز، تلاش و سرمایه گذاری رقبا در جهت کپی برداری از این منابع .
آخرین ویژگی یک منبع برای حفظ مزیّت رقابتی، غیرقابل جایگزین بودن آن است. به عبارت دیگر، برای این که یک منبع منشا مزیّت رقابتی پایدار باشد نباید هیچ مشابه و معادلی داشته باشد. اگر دو منبع جایگزینهای مشابهی باشند و منافع استراتژیک مشابهی هم فراهم کنند ولی هر دو کمیاب باشند، این منابع میتوانند همچنان به هر دو شرکت منافع ویژهای برسانند. به عنوان مثال، فرض کنید شرکت «الف» سیستم پشتیبانی تصمیم بسیار پیچیده ای دارد، یک سیستم یکپارچه که در فرایندهای تصمیم گیری رسمی و غیر رسمی شرکت دخیل است. این فناوری پیچیده اجتماعی به شرکت این اجازه را میدهد که از رقبای خود عملکرد بهتری داشته باشد. از سوی دیگر، شرکت «ب» بر تیم مدیریت باتجربه و هماهنگ خود متکی است. شرکت «ب» هم در بین رقبا سرآمد است. در این مثال، سیستم پشتیبانی تصمیم پیچیده و تیم مدیریت ممکن است جایگزین هم باشند اما چون هر دو کمیابند پس میتوانند همچنان به هر دو شرکت مزیّت رقابتی پایدار ارزانی کنند. (پورجهانی، ۱۳۸۸، ص ص ۲۲-۲۱)
مطالعات بارنی در سال ۱۹۹۱ اساس نظری درک تفاوت در عملکرد سازمانها – از چشم انداز منابع – را یکپارچه کرد. این مفاهیم کلیدی خمیرمایه اصلی رویکرد RBV را تشکیل داد. پت
راف[۲۲۵] در سال ۱۹۹۳ دو حالت دیگر به درک ظرفیت ایجاد منافع منابع اضافه کرد:
