آموزش مبتنی بر فناوری اطلاعات
معادل لاتین
سرواژه

آموزش مبتنی بر وب

Web Based Instruction

WBI

کارآموزی مبتنی بر وب

Web Based Training

WBT

یادگیری مبتنی بر وب

Web Based Learning

WBL

یادگیری ارتقاء داده شده توسط وب

web-enhanced Learning

WEL

تدریس مبتنی بر وب

Web- Based Teaching

—

خودآموزهای مبتنی بر وب

Web-Based Tutorials

—

سیستم‌های آموزشی مبتنی بر وب

Web-based Educational System

WEBS

آموزش و پرورش مبتنی بر رایانه

Computer -Based Education

CBE

آموزش مبتنی بر رایانه

Computer- Based Instruction

CBI

آموزش مدیریت شده توسط رایانه

Computer- Managed Instruction

CMI

آموزش به کمک رایانه

Computer -Assisted Instruction

CAI

آموزش مبتنی بر اینترنت

Internet Based Instruction

IBI

یادگیری بر خط

Online Learning

—

یادگیری الکترونیکی

Electronic –Learning

E-Learning

یادگیری مجازی

Virtual Learning

VL

همان گونه که در جدول ‏۲‑۱ مشاهده می‌شود به جز یادگیری بر­خط، یادگیری الکترونیکی و یادگیری مجازی؛ اغلب اصطلاحات یا واژگان فوق از سه قسمت تشکیل شده است:

1. 1. مفهوم تربیتی: این دسته مفاهیمی هستند که در بین متخصصان علوم تربیتی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند که عبارتند از: تعلیم تربیت، آموزش، یادگیری، تدریس، کارآموزی و معلم خصوصی.

1. 1. کلمه میانجی (ارتباطی) : این کلمات مفهوم تربیتی را به مفهوم مربوط به نوع فناوری متصل می‌کند. «مبتنی بر»، «مدیریت شده» و «به کمک» در این دسته قرار دارند.

1. مفهوم مربوط به نوعِ فناوری: این دسته از مفاهیم به نوع فناوری به کار رفته در آموزش اشاره دارند که «وب»، «اینترنت» و «رایانه» متداول‌ترین مفاهیمِ همراه با مفاهیم تربیتی هستند.

یادگیری، آموزش، کارآموزی مبتنی بر وب یا اینترنت از متداول‌ترین مفاهیم مطرح هستند. کلارک^[۳۰](۱۹۹۶) آموزش مبتنی بر وب را نوعی آموزش انفرادی شده می‌داند که از طریق شبکه های رایانه ایِ عمومی یا خصوصی ارائه و به وسیله مرورگرهای وب دریافت می‌شود. آموزش مبتنی بر وب، دانلود آموزش‌های مبتنی بر رایانه (CBT) نیست بلکه آموزش‌های مورد نیاز و به روزی است که در سِروِر ذخیره می‌شوند و قابلیت دسترسی از طریق شبکه را دارند. آموزش مبتنی بر وب به سرعت به روز شده و دسترسی به محتوای آموزشی، توسط تهیه­کنندگان کنترل می‌شود.

خان^[۳۱](۱۹۹۷) آموزش مبتنی بر وب را این‌گونه تعریف می­ کند:” برنامه ­های آموزشی مبتنی بر فرامتن که از منابع و ویژگی‌های www برای خلق و پشتیبانی محیط­های یادگیری معنادار استفاده می­ کند (ص ۶) “. در تعریفی جدیدتر خان (۲۰۰۱) آموزش مبتنی بر وب را رویکرد نوآورانه به ارائه برنامه های آموزشی توصیف می‌کند که مبتنی بر فرا رسانه است و مخاطبانی که در فواصل دورتر از مراکز آموزشی هستند، می‌توانند با بهره گیری از توانمندی­ها و منابع وب به آموزش­های خوب طراحی شده، یادگیرنده محور، تعاملی، درگیر کننده و آسان شده دست یابند (ص ۵) .

یادگیری الکترونیکی مفهوم عام­تری است که شامل انواع آموزش مبتنی بر رایانه و وب می‌شود. برخی چون الیس^[۳۲](۲۰۰۴) معتقدند یادگیری الکترونیکی نه تنها به آموزش­هایی اشاره دارد که مبتنی بر وب، اینترنت یا لوح فشرده هستند، بلکه آموزش­هایی که از طریق نوارهای صوتی- تصویری، ماهواره و تلویزیون تعاملی ارائه می‌شود را نیز در بر می‌گیرد. دیدگاه مورد پذیرش در پژوهش حاضر، نظر مطرح شده در تحلیل صورت گرفته توسط آناهینا (۲۰۰۵) است. “آناهینا”یادگیری الکترونیکی را زیر مجموعه آموزش­های از راه دور می­داند و چهار مفهوم دیگر را زیر مجموعه آن می‌داند شکل ‏۲‑۱ نشان­دهنده آموزش الکترونیکی و خرده نظام‌های مربوط به آن است.

شکل ‏۲‑۱: مفاهیم مرتبط با یادگیری الکترونیکی

توضیح بیشتر اینکه نظام­های یادگیری بر مبنای اینترنت، از یادگیری بر مبنای وب وسیع­تر هستند زیرا وب یکی از خدماتی است که توسط اینترنت ارائه می‌شود و خدماتی چون اسناد HTML و جستجوگری، فرامتن­ها و …را در بر می‌گیرد و بر مبنای پروتکل HTTP فعالیت می‌کند؛ در صورتی که اینترنت بزرگ‌ترین شبکه در دنیا است که از هزاران شبکه کامپیوتری به هم متصل شده (ملی، محلی، تجاری و سازمانی) تشکیل می­ شود. قابلیت ­های اینترنت فقط شامل شبکه نمی­ شود، یعنی یادگیری فقط بر مبنای وب سازماندهی نمی­ شود و محدود به پروتکل HTTP نیست بلکه تمام پروتکل­های مناسب را در بر ‌می‌گیرد. یادگیری برخط می ­تواند از طریق هر شبکه ­ای سازمان­دهی شود، ‌بنابرین‏ یادگیری بر مبنای اینترنت، زیر مجموعه­ یادگیری بر­خط است. در یادگیری بر مبنای کامپیوتر، یادگیرنده به شبکه متصل نبوده و مواد یادگیری بیشتر به صورت محلی تولید و توزیع می­شوند. ‌بنابرین‏ یادگیری بر مبنای کامپیوتر زیر مجموعه یادگیری برخط نیست ولی از آنجا که به عنوان یک رسانه الکترونیکی فرایند یادگیری را تسهیل می­ کند جزء آموزش­های الکترونیکی محسوب می­ شود (آناهینا،۲۰۰۵).

آنچنان که گذشت صاحب‌نظران بر جامعیت مفهوم یادگیری الکترونیکی بر سایر مفاهیم تفاهم نسبی دارند. البته آموزش از راه دور از آموزش الکترونیکی عام­تر است. زیرا همان گونه که در تاریخچه آموزش­های از راه دور خواهیم دید، آموزش مکاتبه ­ای و متکی بر کتاب­های خودآموز، یکی از انواع آموزش از راه دور محسوب می‌شود؛ لذا این نوع آموزش­ها نمی­تواند زیر مجموعه آموزش­های الکترونیکی قرار گیرند. تعاریف متعددی از یادگیری الکترونیکی ارائه شده است. کلارک و مایر^[۳۳] (۲۰۱۱) دو تن از شاخص­ترین محققین این حوزه، یادگیری الکترونیکی را آموزشی می­دانند که از طریق تجهیزات الکترونیکی مانند رایانه و تلفن همراه ارائه می­ شود و هدفِ پشتیبانی یادگیری را دارد. این نوع یادگیری دارای ویژگی­های زیر است:

• • دروس را در لوح فشرده، حافظه­های داخلی و خارجی محلی یا در سرورهای اینترنتی و اینترانتی ذخیره و منتقل می‌کنند.

• • دارای محتوای مربوط به اهداف آموزشی.

• • از روش‌هایی آموزشی مانند مثال­ها و تمرین­ها برای کمک به یادگیری استفاده می­ کند.

• • از عناصر رسانه ای مانند متن، تصویر و … برای ارائه محتوا و روش خاص استفاده می­ شود.

• • ممکن است متکی بر استاد (یادگیری الکترونیکی همزمان) و یا برای یادگیری انفرادی شده متناسب با سرعت یادگیری فرد (یادگیری غیر همزمان) طرح ریزی شده باشد.