توجه به کارآمدی زنجیره تامین بیشتر نمایان می­ شود. در بازار رقابتی امروز محصول سالم و با کیفیت باید در کوتاه­ترین زمان ممکن در اختیار مشتری قرار بگیرد تا بنگاه اقتصادی بتواند رضایت مشتری را جهت حفظ آن و جلب مشتری­های جدید فراهم کند. یک زنجیره تامین کارآمد در هر صنعتی نقش بسزایی در موفقیت آن دارد و صنایع غذایی نیز از این قضیه مستثنی نمی­باشند. در حالی که صنایع غدایی در حال حاضر درگیر مسایلی مانند امنیت غذایی، دورریز محصولات، کشاورزی و سلامت عمومی می­باشد چالش­های جدیدی مانند تغییرات آب و هوایی و تجارت منصفانه ظهور یافته­اند و نگرانی­هایی هم در مورد صنایع غذایی پایدار ایجاد شده­است [۱۱]. از طرفی صنایع غذایی با توجه به آثار مستقیم و غیر مستقیمی که در زندگی افراد می­گذارد می ­تواند در شکوفایی اقتصاد کشورهای دنیا نقش بسزایی داشته باشد و تاثیرات مثبت بسیاری در آن ایجاد کند. از جمله­ این آثار می­توان به افزایش بهره­روی نیروی انسانی و سرمایه، ایجاد بازار مصرف برای بیشتر محصولات، کاهش ضایعات، عرضه بهداشتی­تر محصولات غذایی، رعایت استانداردهای مواد غذایی و صرفه­جویی در وقت و هزینه اشاره کرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۲ اهمیت و ضرورت تحقیق
شناخت نقاط قوت، فرصت­ها و نیز مشکلات وتنگناهای صنایع غذایی می ­تواند کشور را به چشم اندازهایی روشن­تر در این صنعت و صنایع وابسته به آن رهنما شود. فرصت­ها، مزایا و نقاط قوت صنایع غذایی در کشور ایران، امکانات بالقوه و ظرفیت­های وسیع و قابل توسعه­ای دارد به علاوه ایجاد صنایع غذایی در کشورهای در حال توسعه، نیروی کار ارزان، سرمایه­بری کمتر و افزایش توان ارزی کشور از طریق صادرات محصولات غذایی موجب چند برابر شدن ارزش این صنعت می شود. طبق آمار اعلام شده از طرف وزارت صنعت و معدن جمهوری اسلامی در ایران و در سال ۱۳۹۰ در حدود ۲۹۴۸ فقره مجوز برای محصولات غذایی و آشامیدنی صادر شده­است و ۱۰۸۲۳۸ میلیارد سرمایه گذاری در این صنایع صورت گرفته که سهم این رقم از کل ۱۳٫۳۲ درصد بوده در حالی که با ایجاد ۸۸۰۵۷ شغل ۱۸٫۹۶ درصد از کل شغل­های ایجاد شده در این زمینه بوده است که خود می ­تواند گواهی بر گفته­های فوق باشد. از طرفی ۶۳۸۲۲۲ شغل در سال­های۸۶ تا ۹۰ در زمینه صنایع غذایی و آشامیدنی ایجاد شده است که ۱۷٫۱۱ در صد از سهم کل را شامل می­ شود و طبق پیش بینی های بعمل آمده تولید محصولات غذایی در ایران در سال پایانی برنامه چهارم افزایش چشمگیری خواهد داشت [۱].
با توجه به آمار فوق وجود حمایت و پشتیبانی از توسعه فعالیت­های صنایع غذایی به تقویت بخش عمده­ای از اقتصاد کشور منجر شده و موجب ایجاد کسب و کاری امن با فرصت­های شغلی فراوان می­ شود که از نیازهای عمده­ی یک کشور می­باشد. توجه به این صنایع تاثیرات مثبت دیگری نیز دارد که افزایش تولید و امنیت غذایی، تامین نیازهای عمده معیشتی جامعه و مواد خام مورد نیاز بسیاری از صنایع، افزایش درآمد کشاورز و در نتیجه اشتغال­زایی و عدم مهاجرت از روستا به شهر، جلوگیری از خروج ارز برای واردات مواد غذایی و جلوگیری از صدور مواد اولیه خام کشاورزی را می­توان به عنوان عمده­ترین آنها نام برد.
اما همه این­ها زمانی امکان­ پذیر است که یک زنجیره تامین مناسب و یک­پارچه در این صنعت حاکم باشد و تمامی موارد دخیل و تاثیرگذار روی آن را در نظر بگیرد. هر صنعتی که بتواند فراتر از مرزها رفته و وارد بازارهای جهانی شود قطعا آینده­ای روشن داشته و می ­تواند بیشترین کمک را به رشد اقتصادی یک کشور بکند. رقابت در کلاس جهانی زمانی امکان‌پذیر است که بتوان در بحث زنجیره تامین سرآمد بوده و در تمامی نقاط سازمان‌ آن را به اجرا درآورد. در فضای پیچیده و رقابتی بازارهای جهانی امروز بدون توجه به زنجیره تامین و انتخاب بهترین استراتژی ادامه­­ی حیات صنایع عملا غیر ممکن می­باشد و زنجیره تامین یک لایه، پاسخگوی نیازهای آن­ها نیست و جهت باقی ماندن در این بازار باید با قوانین و شرایط جدید خود را وفق داده و در صورت لزوم به دنبال ایجاد یک رویکرد جدید و یک­پارچه برای زنجیره تامین خود باشند تا بهترین اجناس را در مناسب­ترین زمان و پایین­ترین قیمت ارائه دهند [۱۲, ۱۳]. همچنین افزایش اطلاعات، تنوع محصولات، اهمیت توسعه روابط با تامین کنندگان و مشتریان و ضرورت مدیریت فرایند کسب و کار اهمیت وجود زنجیره تامین را دو چندان می­ کند.
محصولات غذایی مستقیما بر روی سلامت جامعه تاثیر می­گذارند، در نتیجه باید توجه ویژه­ای به کیفیت این محصولات داشت. ارائه محصولات با کیفیت مناسب منوط به توجه به جریان مواد از اولین نقطه تا لحظه رسیدن به دست مشتری می­باشد و تنها با داشتن یک زنجیره تامین کارآمد است که می­توان این موضوع را مدیریت کرد. در حال حاضر توجه به زنجیره تامین پایدار نیز به شدت در جوامع گوناگون مورد توجه قرار گرفته است. امروزه بیشتر کشورها اعم از توسعه یافته و در حال توسعه به دنبال کم کردن تولید گازهای گلخانه­ای می­باشند. برای مثال کشور چین در یازدهمین برنامه توسعه ۵ ساله خود بر کاهش ده درصدی تولید گاز دی اکسید کربن به شدت تاکید کرده است [۱۴]. یکی از دغدغه­های اصلی مدیران بنگاه­های اقتصادی، مدیریت و صرفه جویی هزینه­ها می­باشد و آن­ها سعی می­ کنند با کاهش هزینه بتوانند خدمات و محصولات بهتری را به مشتریان خود ارائه دهند تا در بازار رقابت از رقیبان خود پیشی بگیرند. در صورتی که زنجیره تامین انعطاف­پذیری مناسبی داشته باشد در کنار حفظ کارایی و بازده می ­تواند به کاهش هزینه­ها نیز کمک کند. در نتیجه وجود یک زنجیره تامینی که بتواند تمامی شرایط را محیا کند ضروری به نظر می­رسد.
۱-۳ اهداف تحقیق
در این تحقیق سه چالش کیفیت و سلامت محصول، کارآمدی حمل و نقل و توجه به پایداری محیط زیست به عنوان فاکتورهای اصلی یک زنجیره تامین غذایی در نظر گرفته شده است که برای مدیریت آن­ها یک مدل یک­پارچه ارائه می­ شود. بهینه سازی فرایند کیفیت و سلامت محصولات غذایی در زنجیره تامین غذایی همراه با کنترل هزینه حمل و نقل و حفظ پایداری محیط زیست اهداف پروژه می باشند. در این مدل با تعیین جریان مواد، شرایط مناسب برای حمل و نقل و جا به ­جایی آن­ها انتخاب شده و برای آن­ها تصمیم گرفته می­ شود. همچنین بهینه­سازی هزینه­ها هدف اصلی می­باشد.
۱-۴ ساختار تحقیق
در ادامه این تحقیق ابتدا در فصل دوم به بررسی برخی مقالات مرتبط پرداخته خواهد شد و چالش­های مطرح شده در زمینه زنجیره تامین مواد غذایی جداگانه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در بخش سوم مدل یک­پارچه­ای ارائه می­گردد و با بهره گرفتن از مثال­های عددی متعدد در مقیاس­های متفاوت اعتبار آن سنجیده می­ شود. این مدل در بخش چهارم در یک مطالعه موردی مورد استفاده قرار می­گیرد. در بخش پنجم نتایج بدست آمده بررسی و پیشنهادهایی جهت انجام مطالعات آتی ارائه خواهد شد.
فصل دوم
ادبیات و پیشینه تحقیق
۲-۱ مقدمه
در این بخش ابتدا به مفهوم اصلی زنجیره تامین وضرورت وجود آن پرداخته می­ شود و سپس چالش­های مطرح شده در این تحقیق بیشتر بررسی خواهند شد و به مرور بعضی از مقالات مرتبط با هریک بررسی خواهند شد تا با این مفاهیم و پیشینه­ی تحقیق آن­ها آشنایی بیشتری حاصل شود. با طبقه ­بندی پیشینه مطالعات می­توان اهمیت موضوع را بهتر نشان داد و رویه­ی مناسبی جهت ادامه کار و ارائه مدلی جدید ترسیم کرد.
۲-۲ زنجیره تامین و ضرورت وجود آن
در مقالات مختلف تعاریف بساری برای مفهوم زنجیره تامین و مدیریت آن ارائه شده­ است که بسیار نزدیک به هم می­باشند و به اختصار در این بخش به مرور برخی از آن­ها می­پردازیم:

• • مفهوم زنجیره تامین در سال ۱۹۸۰ توسعه یافت. زنجیره تامین تمامی قسمت­ های مختلف یک سازمان را شامل می­ شود که تمامی بخش­های آن را از نقطه شروع فعالیت و دریافت مواد اولیه و ایجاد ارزش افزوده بر روی آن تا تولید محصول و تحویل آن به مشتری، در بر می­گیرد و مدیریت زنجیره تامین عبارت است از برقراری ارتباط منظم میان آن­ها با بهره گرفتن از ابزار­های موجود و یک­پارچه­سازی آن. اساسی­ترین ایده برای ایجاد زنجیره تامین این می­باشد که شرکت­ها و سازمان­های مختلفی که در ارتباط با یکدیگر مشغول به فعالیت می­باشند بتوانند با تبادل اطلاعات بر روی بازدهی هم تاثیر مثبت بگذارند که این امر در نهایت منجر به افزایش سوددهی سازمان­ها شده و باعث ایجاد رضایت­مندی در مشتریان ­شود [۱۵, ۱۶].

• • زنجیره تامین مجموعه ­ای از تامین­کنندگان، تولیدات، انبارداری و شبکه­ توزیع می­باشد که در پی تبدیل مواد اولیه به محصول نهایی و رساندن آن به دست مشتری می­باشند [۱۷].

• • زنجیره تامین شبکه­ ای پویا می­باشد که از تجارت­های مختلف تشکیل شده و روابط میان آن­ها را مدیریت می­ کند [۱۸].

• • زنجیره تامین یکی از زمینه ­های توسعه ­یافته تجارت است که اساسا شامل پاسخ به تقاضا و ارائه نقشه راه مناسب برای عرضه و تقاضاست و موجب یک­پارچه شدن سیستم لجستیک داخلی و خارجی سازمان برای ارتباط با سایر بخش­ها مانند عرضه کننده، توزیع کننده، خرده­فروشان و ارائه کنندگان خدمات حمل و نقل می­ شود که در نهایت افزایش کارایی و بازده سازمان را نتیجه می­دهد [۱۹].

• • در حالت کلی زنجیره­ تامین از دو یا چند سازمان تشکیل می­ شود که رسما از یکدیگر جدا بوده و به وسیله­ جریان­های مواد، اطلاعات و مالی به یک­دیگر مربوط می­شوند. این سازمان­ها می­توانند بنگاه­هایی باشند که اجزای محصول نهایی یا خدمات را تولید می­ کنند یا در فرایند آن نقش دارند. حتی مشتریان و مصرف کنندگان نیز یکی از اجزای این سازمان­ها و زنجیره­ی تامین می­باشند [۴].

• • مدیریت زنجیره تامین مجموعه ­ای از راهکارهاست، جهت یک­پارچه­سازی اعضای زنجیره (تامین کنندگان، تولیدکنندگان، توزیع­کنندگان، خرده فروشان و مشتریان نهایی) که هدف آن کاهش هزینه­ های سیستم و نیز افزایش سطح خدمت­دهی به مشتریان است [۲].

شکل(۲-۱) شمایی از زنجیره تامین[۲]
وظایف زنجیره تامین:

1. 1. ایجاد سود بلند مدت

1. 1. پیاده­سازی روابط و همکاری میان آن­ها

1. 1. شکل­دهی به شراکت­ها در سطوح مختلف

1. 1. مدیریت اطلاعات

1. 1. کاهش هزینه­ های زنجیره تامین [۲۰]

از مشتریان هر بنگاه اقتصادی به عنوان دارایی­ های نامشهود آن نام برده می­ شود و در صورتی که هر بنگاه به مشتریانش پاسخ مناسبی ندهد، آن­ها را به سرعت از دست خواهد داد. در واقع حیات سازمان­ها و تولیدکنندگان مختلف امروزه به وجود نوعی رویکرد مدیریتی بستگی دارد که قادر به پاسخگویی به مشتریان مختلف و تغییرات سریع بازار باشد. در این برهه از زمان که همراه با بهبود در فرآیندهای تولید و به کارگیری الگوهای علمی جدید شده است مدیران بسیاری از صنایع دریافته­اند که برای ادامه حضور در بازار، تنها بهبود فرآیندهای داخلی و انعطاف­پذیری در توانایی­های خود شرکت کافی نیست بلکه تمامی قسمت­ های زنجیره را باید بهبود ببخشند و آثاری که بر روی هم می­گذارند را بررسی کنند که این امررا می­توان با طراحی و پیاده سازی یک زنجیره تامین کارآمد و به روز محقق ساخت. جهانی شدن تجارت و گسترش اطلاعات توجه به رویکرد­های جدید را الزامی می­ کند و تجارت­های مختلف را ملزم به استفاده از سیستم­های اطلاعاتی و نرم­افزارهای جدید می­ کند [۲۱].
در گذشته کمتر سازمانی به زنجیره تامین خود توجه می­کرد و عملا برنامه­ای برای مدیریت آن نداشت. اما تغییر فرایند کسب و کار تمامی مدیران را ملزم به توجه به زنجیره تامین و مدیریت آن کرده است و در حال حاضر کمتر شرکتی پیدا می­ شود که همچنان سیستم مدیریتی عمودی داشته باشد. با توجه به موفقیت تولیدی­هایی که توجه ویژه­ای به زنجیره تامین خود داشته اند گرایش سایر بنگاه­های اقتصادی به این موضوع به شدت افزایش یافته است و روز به روز به علاقه­مندان به کارگیری آن افزوده می­ شود. با توجه به وجود بخش­های متفاوت در یک تجارت نوین از جمله برنامه­ ریزی، بازاریابی، تولید و خرید و فروش وجود یک ساختار منظم و دقیق برای موفقیت در آن امری ضروری به نظر می­رسد. افزایش رقابت در سطح جهانی و همراه شدن آن با پیشرفت­های فناوری اطلاعات نیز، برنامه­ ریزی زنجیره­تامین را به مهم­ترین بخش تجارت در زمینه ارائه خدمات و تولیدات تبدیل کرده است [۲۲]. زنجیره های تامین تنها مربوط به سازمان­ها و کارخانه­های تولیدی نمی­شوند و شرکت­ها و سازما­ن­های خدماتی نیز دارای زنجیره تامین مختص خود هستند. پیچیدگی‏ زنجیره تامین و مدیریت آن ممکن است در صنایع و سازمان­های مختلف با یکدیگر تفاوت­های عمده و بسیاری داشته باشند. وجود زنجیره تامین به تنهایی نمی­تواند متضمن موفقیت یک شرکت باشد زیرا این موضوع دارای مفهومی توسعه یافته و پیچیده می­باشد از این رو انجام مطالعات علمی بر روی زنجیره تامین و ارائه راه­کارهای جدید علمی برای به کارگیری آن ضروری به نظر می­رسد. شاپیرو^[۱] در کتاب خود علوم مختلف جهت مطالعه­ زنجیره تامین را معرفی کرده و مورد بررسی قرار داده ­است که یورگنسن^[۲] آن­ها را به شکل زیر طبقه بندی می­ کند:

• • شکل­ گیری استراتژی و نظریه­ شرکت

• • حمل و نقل، تولید، و مدیریت موجودی

• • حسابداری مدیریت

• • پیش ­بینی تقاضا و علم بازاریابی

• • تحقیق در عملیات

با توجه به دیدگاه­ های مختلف موجود برای مطالعه­ زنجیره تامین از تمامی علوم در هر مطالعه استفاده نمی­ شود. اگر سه دیدگاه مدیریتی و اقتصادی و ریاضی را عمده ترین دیدگاه ­ها برای مطالعه زنجیره تامین در نظر بگیریم استفاده از هر یک از علوم فوق به صورت زیر خواهد بود.
دیدگاه مدیریتی: استفاده از علوم شکل­ گیری استراتژی و نظریه­ شرکت و در بخش­هایی بهره از علوم حمل و نقل، تولید و مدیریت موجودی
دیدگاه اقتصادی: استفاده از علوم حسابداری مدیریت، پیش ­بینی تقاضا و بازاریابی
دیدگاه ریاضی: استفاده از علوم پیش ­بینی تقاضا، تحقیق در عملیات و بخش­هایی از علوم حمل و نقل، تولید و مدیریت موجودی [۲۱، ۱۵]
۲-۳ زنجیره تامین یک­پارچه
زنجیره تامین یک­پارچه، متفاوت با زنجیره تامین سنتی است. یک زنجیره تامین سنتی با توجه به این که بر جریان اطلاعات گسسته یا مجزا تاکید دارد، یک­پارچه نیست و حداقل دو اشکال دارد. اولا، در نتیجه عقب افتادگی­های پلکانی در زنجیره تامین، دقت پیش ­بینی به علت افزایش در عدم اطمینان تقاضا به عنوان یک نتیجه از جریان های اطلاعات منفصل، کاهش خواهد یافت (از این مورد به عنوان اثر شلاق چرمی نیز یاد می­ شود). پیش ­بینی نادرست معمولاً موجودی اضافی را برای تامین­کنندگان و تولیدکنندگان به همراه دارد. ثانیا، معمولاً به علت این که فرآیندهای کسب وکار در سراسر بخش­های زنجیره تامین به صورت یک­پارچه و مرتبط نیستند، یک زنجیره تامین سنتی به آهستگی به تغییرات تقاضا واکنش نشان می­دهد که باعث نارضایتی مشتریان و از دست رفتن آن­ها می­ شود. در نتیجه رویکرد سنتی، اغلب با سطوح بالاتری از عدم اطمینان محیطی روبرو می­ شود [۱۵, ۱۶].
بارات و اولیویر پیشنهاد می­ کنند که یک­پارچگی وقتی در یک سازمان اتفاق می­افتد که دو یا چند شرکت مسئولیت برنامه­ ریزی مشترک مبادله­ای را بر عهده بگیرند و مدیریت، اجرا و اطلاعات اندازه گیری عملکرد را با هم به اشتراک بگذارند [۳ ، ۲۳-۲۵]. اولین قدم در ایجاد یک زنجیره تامین یک­پارچه تعریف یک رویه کارشناسی جهت انتخاب تامین­کنندگان و تنظیم روابط میان سازمان و این تامین کنندگان می­باشد [۵۳]. البته مدیران جهت موفقیت در یک­پارچه­سازی زنجیره تامین نباید تنها بر روی مسائل خاصی تمرکز کنند بلکه باید به یک­پارچه­سازی تمامی اجزا از جمله تامین­کنندگان، مشتریان و جریانات داخلی نیز بپردازند زیرا قسمت­ های مختلف زنجیره بر روی یکدیگر تاثیر مثبت و منفی زیادی دارند و یک زنجیره تامین یک­پارچه می ­تواند در ارائه محصولی با کیفیت بهتر موثر باشد و حتی توجه به این موضوع سبب کاهش عدم قطعیت و ایجاد آثار مخرب در محیط زیست نیز می­ شود. لذا در بازار رقابتی امروز توجه به زنجیره تامینی یک­پارچه و نوین با در نظر گرفتن کلیه­ جوانب امری ضروری­ است­ [۵۵-۵۷].
۲-۴ فرآیندهای عمده­ی مدیریت زنجیره تامین