فصل دوم
ادبیات پیشینه تحقیق
۲-۱مقدمه و مبانی نظری تحقیق
فصل دوم در دو بخش مبانی نظری و پیشینه تحقیق ارائه خواهد شد. با توجه به موضوع تحقیق در بخش مبانی نظری مطالبی در مورد تمرینات پلیومتریک، عملکرد و تمرینات قدرتی با وزنه و فاکتورهای آمادگی جسمانی بیان خواهد شد. در بخش دوم نیز تحقیقات انجام شده در حیطه موضوع تحقیق ارائه خواهد شد. ضروری است اشاره شود در این پژوهش سعی شده تا نزدیک ترین تحقیقات در این زمینه گزارش شود.
۲-۲ تمرینات پلایومتریک
کلمه پلیومتریک از واژه یونانی پلیتین^[۱]و متریک^[۲]تشکیل شده است که پلیتین به معنای افزایش دادن و متریک به معنای اندازه گیری می باشد و کل واژه به معنای افزایش قابل اندازه گیری می باشد. همچنین گفته می شود از لغت پلایو ^[۳] به معنای بیشتر نیز استفاده می شود.(پیرانی ۱۳۷۲).
تمرینات پلایومتریک خصوصا در بین ورزشکاران از جمله تمرینات پر طرفدار محسوب می‌شوند. تعاریف گوناگون با محتوای یکسانی برای تمرینات پلایومتریک ارائه شده است.پلایومتریک پلی است که قدرت و سرعت را به هم پیوند می دهد و توان انفجاری^[۴] عضلات را بالا می برد. پلایومتریک تمرینی است که عضله را قادر می سازد تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به حداکثر قدرت خود برسد .تمرین پلایومتریک تمرینی است که در آن ورزشکار نیروی جاذبه را به صورت انرژی در عضلات ذخیره می کند بلافاصله بعد از ذخیره سازی انرژی کار واکنش مثبت و با بهره گرفتن از ویژگی الاستیک عضله به منظور ایجاد انرژی جنبشی صورت می گیرد (دونالد چو ۲۰۰۴).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بنابراین هدف از تمرینات پلایومتریک همانگونه که از تعاریف بر می آید افزایش میزان تحریک پذیری سیستم عصبی به منظور بالا بردن قابلیت واکنش سیستم عصبی- عضلانی می باشد. تمرینات پلایومتریک عموما در بین ورزشکاران برای افزایش توان و قدرت عضلات به کار می رود. پلایومتریک شامل یک کشش که عضله را به یک انقباض برون گرا وا می دارد و بلافاصله بعد از آن یک انقباض درون گرا در عضله می باشد. انرژی ذخیره شده که به واسطه انقباض اسنتریک در عضله و بافت های نرم به وجود آمده در افزایش انقباض کانسنتریک موثر است(پیرانی ۱۳۷۲).
۲-۳تاریخچه پلایومتریک
در یونان باستان مربیان و ورزشکاران به دنبال متد و تکنیک‌هایی برای افزایش قدرت و سرعت بودند و شاید بتوان تمرینات پلایومتریک را به آنها نسبت داد. تاریخچه معاصر تمرینات پلایومتریک مختصر است. شناخت این نوع تمرینات به عنوان تکنیکی مفید در افزایش توان به موفقیت هایی که ورزشکاران روسیه در دو و میدانی در دهه ۱۹۶۰ بدست آوردند بر می گردد. در حقیقت این تمرینات یک روش تمرینی ویژه و نوین انحصاری در روسیه نبود. آنچه نو و جدید بود واژه پلایومتریک بود که اولین بار در اواخر دهه ۱۹۶۰ در ادبیات مربیگری ظاهر شد. بنیانگذار تمرینات پلایومتریک مربی معروف روسی یوری ورخوشانسکی می باشد وی پرش عمقی را تجربه کرد و تکنیک شوک را به عنوان تکنیک اساسی برای افزایش توان انفجاری معرفی کرد. فرضیه ورخوشانسکی در مورد پلایومتریک این است که تمرینات پلایومتریک به توسعه کل سیستم عصبی عضلانی نه فقط بافت های عضلانی برای اجرای حرکات انفجاری منجر می شود. بیش از آن به عنوان تمرینات پرشی نامگذاری شده بود و این نام بدون توجه به نتایج و اصول کاربرد آن سال های متمادی در سراسر دنیا مورد استفاده قرار گرفته بود در دهه ۱۹۶۰ موفقیت پرنده های سه گام و ارتفاع روسیه باعث شد علاقه مندی به این نوع از تمرینات بیشتر شود. بسیاری از قهرمانان المپیک پیشرفت‌های خود را مدیون انجام این روش تمرینی می دانند که از میان آنها برزوف^[۵] روسی برنده مدال طلای دو ۱۰۰ متر المپیک ۱۹۷۲، ژوزف اشمیت^[۶] برنده دو مدال طلای المپیک ۱۹۶۰ و ۱۹۶۴ در پرش سه گام، یا نیس لوسیس برنده مدال طلای پرتاب نیزه المپیک ۱۹۶۸ و دیگران را می توان نام برد (پارسا۱۳۷۷).
کاربرد هر یک از روش های تمرینی با توجه به نیاز به وسایل مربوطه و تاثیرات مفید و احیاناً نتایجی که بر روی توسعه توانیهای ورزشکاران دارد متفاوت است لیکن در سال‌های اخیر و با پیشرفت علوم ورزشی و تربیت بدنی، روش‌های نوینی ارائه گردیده که با وجود هزینه‌های کمتر و صرف وقت کم و زیانهای احتمالی کمتر، نتایج بسیار خوبی بر مجموعه توانائی‌های ورزشکاران داشته است. از میان این روش‌ها، تمرینات پلایومتریک، که ترجیحاً بدون وزنه و با بهره گرفتن از پرشهای حساب شده از ارتفاع کم انجام می شود و تنها از وزن بدن که در هنگام پرش، اضافه بار لازم را برای افزایش فشار مناسب ایجاد میکند، کمک می گیرند مورد توجه قرار گرفته است (پیرانی ۱۳۷۲). لیکن برای تعیین دقیق دامنه تاثیرات این نوع تمرینات بر فاکتورهای مختلف بیومکانیکی افراد دارای هایپرموبیلیتی و بکارگیری حساب شده آنها، اطلاعات کمی در دست می باشد. این نوع تمرینات بیشتر برای ورزشکاران رشته‌های پرشی و سرعتی بکار گرفته شده است و با توجه به مهارت‌ها و توانایی‌ها سرعتی و کوتاه مدت می باشد. چنانچه علمای تربیت بدنی، این تمرینات را پلی می دانند که شکاف بین قدرت و توان را می پوشاند و قابلیت انفجاری انتقال وزن از یک پا به پای دیگر را که برای سرعت لازم است بهبود می بخشد بدن انسان دائم تحت تاثیر نیروهای خارجی و انقباضات عضلانی است این انقباضات به سه صورت درونگرا یا برون گرا و یا ایزومتریک مورد استفاده قرار می گیرد در انقباض برون گرا هر نیروی خارجی که به عضله وارد می شود از نیروی تولیدی عضله بیشتر است و باعث افزایش طول عضله می شود که اصطلاحا به عنوان کار منفی معرفی می گردد.(پیرانی ۱۳۷۲).
۲-۴ بیو مکانیک پلایومتریک
خصوصیات مکانیکی عضله دارای دو جزء می باشد ۱- بخش انقباضی ^[۷] ۲- بخش الاستیک ^[۸]
این مدل توسط مک ماهون^[۹] و همکارانش (۱۹۸۴) شورتن^[۱۰] (۱۹۸۷) و والتر^[۱۱] (۱۹۹۲) مطرح شده است.
شکل ۱-۲ اجزای انقباضی عضلات
اجزای مختلف عضلانی در ارتباط با انقباضات در تمرینات پلایومتریک (مطابق شکل ۱-۲):
اجزاء انقباضی یا CE: جزء فعال عضله بوده است و کانون انقباضی آن می باشد. جزء انقباضی در میوفیبریل‌ها در محل تشکیل پل عرضی فیلامنت‌های اکتین و میوزین قرار دارد و عامل ایجاد انقباض در عضله می باشد.
اجزای الاستیک: SEC و PEC که جزء پسیو بوده و در جذب و انتقال انرژی نقش دارند. اجزائ الاستیک نقش مهمی را در ثبات و پایداری به هنگام طویل شدن عضله به عهده دارد.
PEC در سارکومر ها و بافت های همبند عضله که شامل پری میوزیوم، اندومیوزیم و اپی میوزیم است یافت می شود. به هنگام افزایش طول در عضله، PEC با ایجاد یک نیروی مخالف مانع از دور شدن ساختارهای انقباضی از یکدیگر (در اثر نیرو های خارجی) می شوند. وقتی که اجزای انقباضی فعال هستند تاثیر PEC قابل اقماض می باشد.
SEC در ساختارهای تاندونی و پل‌های عرضی فیبرهای عضلانی واقع است از آنجا که این جزء با اجزای انقباضی به صورت سری قرار داده شده است به صورت یک فنر عمل می کند.
۲-۶ فازهای تمرینات در روش پلایومتریک

1. 1. فاز اکسنتریک: فاز مغلوب ^[۱۲]، فاز منفی^[۱۳]، فاز جذب ^[۱۴] مرحله ای است که در آن عضلات تحت تاثیر لود اکسنتریک یا استرچینگ قرار می‌گیرند.

1. 1. فاز استهلاک ^[۱۵]: زمان مکث^[۱۶]، زمان اتصال ^[۱۷] زمان بین فاز اکسنتریک و کانسنتریک فاز دوم با پریدن استهلاک، فاصله زمانی بین انقباض اکسنتریک و کوتاه شدن کانسنتریک عضله است یا به عبارت دیگر، یک تاخیر الکترومکانیکال بین انقباض کانسنتریک و اکسنتریک می باشد.

1. 1. فاز کانسنتریک:فاز غالب^[۱۸]، فاز مثبت^[۱۹]، فاز پاسخ^[۲۰]، فاز انقباضی رفلکسی عضلات است که در آن عضلات بیشترین نیرو را در کمترین زمان تولید می‌کند.

ویکر^[۲۱] و همکارانش دریافتند که بیشترین تنش تولید شده در روند ssc، در فاز اول درست قبل از انقباض کانسنتریک رخ می دهد. این چرخه وقتی بیشترین تاثیر را دارد که فاز استهلاک حداقل باشد (والدن و همکاران ۲۰۰۸).
بعد از تاخیر نزدیک به یک ثانیه، ۵۵ درصد انرژی ذخیره شده از بین می رود و بعد از چهار ثانیه تاخیر، تقریبا تمامی انرژی ذخیره شده از بین می رود گفته می شود اگر فاصله بین انقباض اکسنتریک و کانسنتریک در حدود ۰-۰٫۹ ثانیه باشد انرژی ذخیره شده می تواند بازیافت شده و مورد استفاده قرار گیرد در غیر این صورت به صورت گرما از بین می رود (حسن نژاد ۱۳۷۸). همان طوری که قبلا نیز اشاره شد اساس تمرینات پلایومتریک را ssc تشکیل می دهد و ssc نیز از طریق رفلکس‌های پروپریوسپتیو عضلانی و خصوصیات الاستیک فیبر‌های عضلانی، ایجاد پاسخ انفجاری – واکنشی می نماید. میزان تاثیر این دو کاملا مشخص نشده است. اما بوسکو^[۲۲] و همکارانش (۱۹۸۲) سهم بازیافت الاستیکی را ۷۲ درصد و سهم استرچ را ۲۸ درصد ذکر کرده اند. فوکوشی^[۲۳] و همکارانش (۱۹۸۳) گزارش کردند که در پرش های متوالی اجزای الاستیک بالغ بر یک دوم تا دوسوم کل کار مثبت را تولید می کنند.
۲-۷اصول فیزیولوژیک تمرینات پلایومتریک
در ابتدا تمرینات پلایومتریک را با نام‌هایی دیگری چون تمرینات پرشی و سایر نام‌ها می‌شناختند. بعد‌ها متخصصان واژه چرخه کشش- کوتاه شدن را برای عملکردهای عضلانی که در این تمرینات رخ می دهد به کار بردند.
فاکتورهای مهم تمرینات پلایومتریک

1. 1. عوامل الاستیکی عضلانی شامل تاندون‌ها و پل‌های ارتباطی عمل کننده بر روی اکتین‌ها و میوزین‌ها، که فیبر‌های عضلانی را می سازند.

1. 1. گیرنده‌های دوکی عضلانی که نقش جاگیری مجموعه تاندون‌ها و عضلات را در رابطه با تاخیر حسی، در عمل کشش عضلات به عهده دارند (دونالد چو۲۰۰۴).

خاصیت الاستیکی عضلات از عوامل مهم در چگونگی سیکل(کشش-کوتاه شدن) است که می تواند با توان بیشتر نسبت به انقباض ساده عضلانی ایجاد شود. عضلات می توانند لحظه ای تنش زیادی را که به وسیله کشش عضلانی ایجاد شده است، نگه داشته و در نتیجه دارای ذخیره انرژی پتانسیل الاستیکی باشند. رفلکس کششی از مکانیزم‌های لازم دیگر در سیکل کشش – کوتاه شدن است. در تمرینات پلایو متریک زمان استراحت بین ست‌های تمرینی ضروری است. این زمان استراحت سبب رهایی سیستم عصبی – عضلانی از خستگی می شود.
سطح متابولیسمی که برای این نوع از فعالیت‌ها وجود دارد کراتین-‌ فسفات و سیستم گلیکولیک بی هوازی می باشد. بدن انسان برای درگیر شدن این سیستم متابولیسمی به دوره‌های با زمان کم و شدت تمرین بالا نیاز دارد(حسن نژاد ۱۳۷۸).
۲-۷-۱تمرینات پلیومتریک به لحاظ فیزیولوژیکی
بازتاب کششی یکی از اصلی ترین مکانیزم ها در چرخه کشش- انقباض است. بازتاب کشش موجب می شود تا عضلات هنگام کشیده شدن منقبض شده و مانع انقباض عضلات مخالف می شود.
دوک های عضلانی (به عنوان گیرنده های عضلانی) نسبت به کشش عضله و سرعت کشش حساس می باشند در نتیجه با کشش عضله این گیرنده تحریک شده، اطلاعات و پیام عصبی را به مراکز عصبی در نخاع ارسال می کنند. تارهای عصبی آوران با ارسال پیام و تحریک عضلات از کشش بیش از اندازه عضله جلوگیری می کنند. این بدین مفهوم است که عضلات با جلوگیری از کشش بیشتر منقبض شده و عضلات مخالف غیرفعال شده که نتیجه این فعالیت تولید یک نیروی عضلانی قوی تر است .
کومی و همکاران^[۲۴] (۱۹۸۶) افزایش در نیروی تولیدی در تمرینات پلیومتریک را نتیجه افزایش طول عضله قبل از هر نوع انقباض درون گرا بیان کردند. آن ها در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که افزایش زمان استراحت بین فاز برون گرا و درون گرا (فاز استهلاک) موجب کاهش تولید نیرو شده و علت آن را هم از بین رفتن انرژی حاصل از بازتاب کششی بیان کردند. در سال ۱۹۹۶ چو و همکاران^[۲۵] بیان کردند که تمرینات پلیومتریک به خاطر تقویت سرعت بازتاب کششی موجب فراخوان بیشتر واحدهای حرکتی می شود. همچنین عنوان کردند که تمرینات پلیومتریک موجب سفتی اجزای الاستیک عضله می شود .یکی از نکات مهم در اجرای تمرینات پلیومتریک، اهمیت بیشتر سرعت کشش در برابر میزان کشش است. سرعت کم باعث پاسخ الاستیکی عضله و بازتاب کشش و از بین رفتن آن ها به صورت گرمایی می شود. بدین صورت که کاهش مرحله استراحت موجب افزایش پاسخ عملکردی در نتیجه خاصیت الاستیکی و بازتاب کششی می شود.بر این اساس، تمرینات پلیومتریک باعث تغییرات عضلانی، افزایش سرعت بازتاب، سفتی اجزای الاستیک، کاهش تحریک پذیری گیرنده های مهار، هماهنگی در سیستم عصبی-عضلانی، تقویت حساسیت دوک های عضلانی و فراخوان واحدهای حرکتی بیشتر می شود.
۲-۸چرخه کشش-انقباض در تمرینات پلیومتریک
چرخه کشش انقباض شامل دو نوع انقباض طبیعی در عضله تحت عنوان انقباضات برون گرا و انقباضات درون گرا می باشد که در تعیین زمان،حجم و شدت برنامه تمرینی مفید است که این چرخه شامل سه مرحله است:
– مرحله انقباض برون گرا یا انقباض اکسنتریک^[۲۶] (فاز منفی^[۲۷]): در این مرحله طول عضله زیاد شده و عضله تحت فشار ناشی از کشش قرار می گیرند.از این مرحله به عنوان مرحله بارگیری هم یاد می شود.
– مرحله استراحت (استهلاک) که به آن زمان مکث^[۲۸] هم گفته می شود. این مرحله در فاصله زمانی بین انقباض برون گرا و درون گرا رخ می دهد.