طرح صنعتی هنگامی می تواند به ثبت اداره مالکیت صنعتی رسیده و از حمایت های قانون برخوردار گردد که تحت شرایط مقرر شده در قانون بوجود آمده باشند . قانونگذار در ماده ۲۱ قانون ثبت طرح های صنعتی دو ویزگی جدید بودن و اصیل بودن را برای این گونه طرح ها برشمرده است . بر اساس این ماده هر طرح صنعتی لزوماً نباید دارای هر دو ویژگی نو بودن و اصیل بودن را با هم داشته باشد . در این ماده طرح صنعتی جدید را طرحی می داند که از طریق انتشار بطور نامحسوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر قـبل از تاریخ تسـلیم اظـهارنامه یا بر حسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطه‌ای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد. مفاد قسمت اخیر بند (ه) و بند (و) ماده (۴) این قانون درخصوص طرحهای صنعتی نیز قابل اعمال است ‌. مستفاد به این ماده چنین استنباط می شود که طرح صنعتی نیز باید در جایگاهی حقوقی ( اداره مالکیت صنعتی ) که بدین منظور پیش بینی شده است ثبت گردد .
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

گفتار دوم : طرحهای صنعتی غیر قابل ثبت
استفاده از طرح ها و نقوش و تصاویر روی البسه و لوازم التحریر و کالاهای مشابه که مغایر با ضوابط این آیین نامه نباشد را بلا مانع دانسته است . بر اساس بند ۳ آیین نامه نحوه نظارت بر علائم ، نشانه ها و تصاویر روی البسه و لوازم التحریر و کالاهای مشابه ، طرحها و نقوشی که آشکار و غیر آشکار دارای نکات و پیام های نظیر موارد زیر باشد را ممنوع دانسته است :
الف) اهانت به ادیان رسمی کشور و کتب آسمانی و مقدسات مذهبی ؛
ب) تبلیغ هر گونه مرام ، مسلک و فرقه ای که به موجب قوانین کشور غیر قانونی می باشد و یا به صورت جریانهای فکری منحرف مطرح باشد ؛
ج) تصاویر کلمات و موضوعات مغایر با فرهنگ عمومی جامعه اسلامی ایران ؛
د) نقوش و تصاویر مغایر با اصول فرهنگ عمومی و بومی یا فرهنگ اسلامی – ایرانی .
در ماده ۲۱ دو گروه از طرح های صنعتی را غیر قابل ثبت دانسته است . در این ماده ، گروه اول را در صورتی است که افشاء طرح صنعتی ظرف مدت شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا در موارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم طرح صنعتی صورت گرفته باشد ، مانع ثبت ندانسته است . دسته دیگر طرحهایی است که بهره برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد .
گفتار سوم : موارد منع ثبت طرح صنعتی
۱- بهره برداری از کالاهایی که توسط مالک طرح صنعتی یا با توافق او در بازار ایران عرضه می شود :
۲- استفاده از وسایل موضوع طرح صنعتی که به طور موقت یا تصادفا ٌ وارد حریم ایران می شود .
۳- بهره برداری هایی که فقط با اهداف اش درباره طرح صنعتی ثبت شده انجام می شود .
۴- بهره برداری توسط هر شخصی که با حسن نیت قبل از تقاضای ثبت طرح صنعتی یا در مواقعی که حق تقدم تقاضا شده است ، قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم همان طرح ، از طرح استفاده می کرد ، یا اقدامات جدی و موثری جهت آماده شدن برای استفاده از آن در ایران به عمل می آورده است .
گفتار چهارم : حقوق اعطایی
در قانون ثبت اختراعات ، طرحهای صنعتی و علائم تجاری اشخاصی را که با بهره گرفتن از مهارت های حرفه ای خود برای بهتر جلوه دادن کالاهای عرضه شده به بازار تلاش کرده و نسبت به خلق طرحی نو اقدام می کنند تحت حمایت خود قرار داده و حقوق مادی و معنوی برای آنها مقرر کرده است . در ماده ۲۸ قانون ثبت اختراعات ، برای مالکان طرحها صنعتی ، حقوق انحصاری زیر را مقرر شده است :
(الف) بهره برداری از هر طرح صنعتی که در ایران ثبت شده باشد ، توسط اشخاص ، مشروط به موافقت مالک آن دانسته است .
ب) بهره‌برداری از یک طرح صنعتی ثبت شده عبارت است از: ساخت‌، فروش و وارد کردن اقلام حاوی آن طرح صنعتی‌.
ج ـ مالک طرح صنعتی ثبت شده ، می تواند علیه شخصی که بدون موافقت او افعال مذکور در بند (ب) این ماده را انجام دهد یا مرتکب عملی شود که عادتاً موجبات تجاوز آینده را فراهم آورد ، در دادگاه اقامه دعوی نماید .
همچنین ماده ۲۳ مقرر می دارد : مفاد مواد ۵ ، ۹ و بند ج مواد ۱۱ و ۱۵ این قانون در خصوص طرحهای صنعتی نیز قابل اعمال است .
برای دارندگان طرحهای صنعتی نیز بر اساس ماده ۵ بندهای (د) ، (ه) و (و) حقوق مادی و معنوی پیش بینی شده است . بر اساس بند (د) ماده فوق حقوق مادی طرح صنعتی که ناشی از ثبت طرح حاصل می شود متعلق به مالک و قابل انتقال به دیگران است . این انتقال می تواند از طریق ارث به ورثه منتقل یابد یا بر اساس بند (ب) ماده ۶ که مقرر می دارد در مواقعی که ۱- مدارک دال بر سمت قانونی وی همراه اظهار نامه تحویل گردد . لذا جانشینان قانونی طراح صنعتی اعم از وارث وکلای آنها محسوب می شوند .
بند (د) ماده ۵ نیز مقرر می دارد که : در صورت که طرح صنعتی ناشی از استخدام یا قرار داد باشد ، حقوق مادی آن متعلق به کار فرما خواهد بود ، مگر آن که خلاف آن در قرار داد شرط شده باشد . بر اساس ماده ۵ « هر گونه قرار داد اجازه بهره برداری از اختراع و طرحهای صنعتی ثبت شده یا علامت ثبت شده یا اظهار نامه مربوط به آنها به اداره مالکیت صنعتی تسلیم می شود . ۲ – اداره مالکیت صنعتی ، مفاد قرارداد را به صورت محرمانه حفظ ولی اجازه بهره برداری را ثبت و آگهی می کند . تاثیر این گونه قراردادها نسبت به اشخاص ثالث منوط به مراعات مراتب فوق است . بنا بر این ماده حقوق مادی می تواند بر اساس قرارداد به ثالث منتقل شود مشروط بر این که این قرارداد در اداره مالکیت صنعتی ثبت و آگهی شود .
بند (و) ماده ۵ به حقوق معنوی که یکی از مصادیق آن حق حرمت نام پدید آورنده می باشد پرداخته است . بر اساس این بند ، نام طراح در گواهینامه طرح صنعتی قید می شود مگر این که کتبا ٌ از اداره مالکیت صنعتی در خواست کند که نامش فاش نشود . هر گونه اظهار یا تعهد طراح مبنی بر این که نام شخص دیگری به عنوان طراح قید گردد ، فاقد اثر قانونی است .
گفتار پنجم : مدت حمایت
مدت اعتبار پیش بینی شده برای طرحهای صنعتی در قانون ایران به موجب بند (و) ماده ۲۸ قانون ثبت اختراعات ، طرحهای صنعتی و علائم تجاری ، ۵ سال از تاریخ تسلیم اظهار نامه ثبت آن می باشد .اعتبار ثبت را می توان برای دو دوره ۵ ساله متوالی دیگر پس از پرداخت هزینه مربوط تمدید نمود . بر این اساس پس از پایان هر دوره که از انقضاء تاریخ دوره شروع می شود یک مهلت ارفاقی ۶ ماهه مقرر شده است که برای پرداخت هزینه بوده وبا پرداخت جریمه تاخیر در نظر گرفته شده است .
گفتار ششم : استثنائات طرح صنعتی
در بند ج ماده ۱۵ استثنائاتی را بر حقوق مالکیت طرحهای صنعتی پیش بینی نموده که بر اساس این بند از ماده :
۱ـ بهره‌برداری از کالاهایی که توسط مالک طرح صنعتی یا با توافق او در بازار ایران عرضه‌می‌شود.
۲- استفاده از وسایل موضوع طرح صنعتی در هواپیماها، وسایط نقلیه زمینی یا کشتی‌های سایر کشورها که به طور موقت یا تصادفاً وارد حریم هوایی‌، مرزهای زمینی یا آبهای کشور می‌شود.
۳- بهره‌برداریهایی که فقط با اهداف آزمایشی درباره اختراع ثبت شده انجام می‌شود.
۴- بهره‌برداری توسط هر شخصی که با حُسن نیت قبل از تقاضای ثبت اختراع یا درمواقعی که حق تقدم تقاضا شده است‌، قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم همان اختراع‌، از اختراع استفاده می‌کرده یا اقدامات جدی و مؤثری جهت آماده شدن برای استفاده از آن در ایران به عمل می‌آورده است‌.
مبحث دوم : در موافقت نامه تریپس
یکی دیگر از موارد تحت حمایت حقوق مالکیت صنعتی که در موافقت نامه تریپس به آن پرداخته شده است ، طرح های صنعتی می باشد .
« طرح صنعتی ، در مفهوم کلی و غیر تخصصی ، دلالت می کند بر یک اثر خلاقانه ای برای دست یافتن به نمای ظاهری یا تزیینی در فرآوردهایی که به صورت انبوه تولید می شوند ». ^[۳۴۶] طر ح های صنعتی جنبه تزیینی و زیبایی شناختی کالا را نشان می دهد و بیشتر به جنبه ظاهری کالا توجه دارد . طرح می تواند خصوصیات سه بعُدی مثل شکل کالا^[۳۴۷] و پیکره^[۳۴۸] یا خصوصیات دو بعُدی مانند الگو ها ، خطوط و رنگ ها را شامل گردد . در طرح های صنعتی کالا از لحاظ زیبایی شناسی بررسی می شود و به خصوصیات فنی آن توجهی نمی شود .
« طرح های صنعتی برای آنکه تحت حمایت قوانین ملی قرار گیرند ، الزاما باید جالب توجه باشد . به عبارتی یک طرح صنعتی در درجه اول از ماهیت زیبا شناختی و هنری برخوردار است و از ویژگی های فنی کالا محافظت نمی کند ». ^[۳۴۹]
طراحی صنعتی باعث جذابیت و خوشایند شدن کالا می شود و با طراحی صنعتی ارزش تجاری کالا و بازار پسندی کالا در میان خریداران افزایش می یابد . گستره وسیعی از محصولات صنعتی و دست ساز از ادوات فنی و کالاهای پزشکی تا جواهرات و کالاهای لوکس خانگی و مصرفی همانند وسایل خانگی الکتریکی و وسائط نقلیه گرفته تا ساختارهای معماری ، از طراحی پارچه و کالا های رفاهی ، همه در قالب طراحی صنعتی طرح می باشند . از آنجا که طرح صنعتی در اثر ابتکار طرح ها به عمل می آید اگر حمایت نشود ، رقابت غیر منصفانه^[۳۵۰] روح ابتکار را از بین می برد ، موافقت نامه تریپس در بخش ۴ به طرح های صنعتی پرداخته و اعضا ملزم به حمایت از طرح های صنعتی شده اند در این موافقت نامه مواد ۲۵ و ۲۶ در این مورد مقرراتی را وضع نموده است .اما به طور کلی بر اساس ماده ۲ موافقت نامه تریپس طرح های صنعتی نیز باید مفاد کنوانسیون پاریس را رعایت نمایند .
گفتار نخست : طرح صنعتی در کنوانسیون پاریس
یکی از کنوانسیون هایی که قبلا به آن پرداخته شد و مورد پذیرش موافقت نامه تریپس و قانونگذار ایران قرار گرفته است ، کنوانسیون پاریس در حمایت از مالکیت صنعتی است که در لیسبون مورد تجدید نظر واقع شده است . این کنوانسیون در ماده ۵ خامس به موضوع طرح های صنعتی می پردازد . اگر چه بر اساس این ماده اشکال و ترسیمات و نمونه های صنعتی در کشور های اتحادیه حمایت خواهند شد ؛ اما هیچ مقرره دیگری راجع به چگونگی حمایت از طرح های صنعتی بیان نشده است . « از این رو کشورهای عضو می توانند از طریق تصویب قوانین خاص برای حمایت از طرح های صنعتی ، تعهد فوق را رعایت کنند . همچنین کشور های عضو می توانند بر طبق قانون حق تکثیر یا قانونی علیه رقابت مکارانه ، تعهد مورد نظر را عملی سازند .^[۳۵۱]
در بند (ب) در ماده ۵ کنوانسیون به اسقاط حق پرداخته شده است و مقرر می دارد : حمایت از طرح ها و نمونه های صنعتی به علت اسقاط حق سلب نمی شود ، خواه این علت ناشی از عدم بهره برداری یا ناشی از ورود اشیایی باشد ، مشابه طرح ها و نمونه های صنعتی که مورد حمایت قرار گرفته اند . « بر این اساس حق سلب شامل اقدامات معادلی مانند ابطال ، بی اعتبار کردن یا فسخ اثر نسبت به طرح می شود .»^[۳۵۲]
گفتار دوم : شرایط حمایت از طرح های صنعتی
برای اینکه طرح صنعتی شرایط لازم را برای حمایت موافقت نامه تریپس کسب نماید این موافقت نامه در بند ۱ ماده ۲۵ شرایط ذیل را پیش بینی نموده است
مستقل تهیه شده باشد ؛
تازگی داشتن طرح صنعتی .
در این ماده از موافقت نامه و همچنین در ماده ۲۶ تعریفی از تازه بودن و اصالت داشتن طرح صنعتی ارائه نشده است اما مستفاد از این مواد مشخص است که منظور موافقت نامه همان اصالت داشتن و تازگی داشتن است که در حق اختراع به آن پرداخته شده ، می باشد . به استناد همین بند و ماده ، آنچه مشخص است این است که نیازی نمی باشد که طرح صنعتی دو شرط تازه و اصالت را با یکدیگر داشته باشند . در ادامه این بند مقرر شده است : اعضا می توانند مقرر کنند که اگر طرح هایی با طرح های شناخته شده یا مجموعه ای از ویژگی های طرح های شناخته شده تفاوت چشمگیری نداشته باشند ، به عنوان طرح های تازه یا اصیل تلقی نشوند . « نظر به اینکه متن صریح ماده به این موضوع را به قوانین داخلی کشور ها واگذار نموده و الزامی را در اینجا تعیین ننموده ، لذا اعضا می توانند از چنین طرح هایی حمایت به عمل آورند . نکته قابل توجه این است که نو بودن یک امر نسبی بوده و همچنین موافقت نامه تریپس همه اشاره ننموده که طرح باید از نظر جهانی جدید باشد . بنابراین ، اگر طرحی از نظر داخلی جدید باشد می تواند از حمایت مذکور در این موافقت نامه منتفع گردد ». ^[۳۵۳]
گفتار سوم : طرح های مسنوجات
موافقت نامه دارای مقررات خاصی برای طرح هایی است که بر روی مسنوجات عملیاتی می شود ، دارد . بر اساس بند ۲ ماده ۲۵ که مقرر می دارد : هر عضو اطمینان خواهد داد که شرایط تضمین حمایت از طرح های مسنوجات ، خصوصاٌ در مورد هزینه ، بررسی یا انتشار ، لطمه ای نامعقول به فرصت درخواست و تحصیل این حمایت وارد نیاورد . ضمن اینکه طرح های مسنوجات علاوه بر اینکه به عنوان یکی از مصادیق طرح های صنعتی قابل حمایت می باشد ، قادر است به عنوان یکی از مصادیق حق نسخه برداری نیز قابل حمایت باشد . بر اساس این قسمت از ماده ۲۵ از موافقت نامه «با توجه به چرخه کوتاه زندگی طرح های جدید در بخش مصنوجات ( طرح روی مواد پارچه ای ) از اعضا خواسته شده است که به منظور فراهم آوردن فهرست درخواست و کسب حمایت از این قبیل طرح ها ، شرایط مربوط به هزینه ، بررسی و انتشار آنها تخفیف داده شود تا از این طریق ، جریان اعطای حق انحصاری خالقان چنین طرح هایی تسهیل شود .^[۳۵۴]
گفتار چهارم : حقوق اعطایی
بند ۱ ماده ۲۶ برای ممالک یک طرح صنعتی این حق انحصاری را پیش بینی نموده است که چنانکه اشخاص ثالث موافقت او را در استفاده از طرح ایجاد شده اش به دست نیاورند ، از ساخت ، فروش یا ورود اقلام در برگیرنده یا متضمن طرح حمایت نشده وی ممانعت به عمل آورد. این ممانعت به شرطی برای مالک طرح قابل اعمال خواهد بود که شخص ثالث دارای قصد تجاری برای طرح حمایت شده باشد . اعضا می توانند استثنائات محدودی را در مورد حمایت از طرح های صنعتی قائل شوند ، مشروط بر اینکه استثنائات مزبور مغایرتی غیر معقول با استفاده معمولی از طرح های صنعتی مورد حمایت نداشته و به منافع مشروع مالک طرح مورد حمایت ، با توجه به منافع مشروع اشخاص ثالث لطمه غیر معقول وارد نیاورد .