وجود نظامی متمرکز که برای تمام کشور، یک برنامه، یک کتاب و یک ارزشیابی دارد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
نامناسب بودن شرایط آموزشی و کمبود امکانات که این خود منجر به عدم استفاده از سایر رسانه‌ها و روش‌های تدریس می‌شود.
عدم مهارت کافی معلمان در شناخت هدف‌های آموزشی و کاربرد شیوه های مناسب تدریس و متکی بودن آن‌ها به کتاب درسی.
هر جامعهای بر اساس نظام ارزشی حاکم بر آن درصدد تعلیم و تربیت افرادی است که آرمان‌های خود را در وجود آن متبلور سازد. در جوامع مختلف برای رسیدن به این مهم، از ابزارها و رسانههای مختلفی استفاده می‌کنند. یکی از این ابزارها، مخصوصاً در کشور ما به دلیل غالب بودن و ندادن بهای زیاد به دیگر روش‌های آموزشی، کتابهای درسی هستند. مواردی که در ادامه بیان می‌شوند، ارزش‌هایی می‌باشند که یک کتاب درسی می‌تواند در جریان آموزش و یادگیری به ارمغان آورد:
مشخص نمودن محدوده فعالیت یاد دهنده و یادگیرنده در طول فرایند آموزشی.
ارائه دادن اطلاعات مهم در یک‌رشته یا حوزه معین به صورت منسجم و منظم.
ازآنجایی‌که بیشتر کتابها دارای تصاویر، آمارها، پرسشها، نمودار می‌باشند، می‌توانند در درک بهتر مطالب به فراگیران خود کمک کنند.
موجب صرفه‌جویی در وقت معلم و یادگیرنده می‌شوند.
امکان بحث و گفتگو در مورد مسائل مشترک و همچنین ایجاد هماهنگی بین فراگیران یک‌رشته، یک کلاس یا ماده درسی.
معلم را از بحثهای اضافی فارغ می کند.
یادگیرندگان را به مطالعه عادت می‌دهد.
محتوا و خط‌مشی‌های آموزش را مشخص می کند.
از پراکندگی مطالب و متمرکز شدن فراگیر بر موضوعی واحد جلوگیری می‌کند و به فعالیت‌های معلم و دانش‌آموز نظم می‌دهد (“معاونت پژوهش”، ۱۳۸۲)
برای دست یافتن به این ارزشها یا هر نوع اهداف و رسالت دیگری که آموزش یک کشور برای خود در قالب استفاده از رسانه کتاب در نظر میگیرد، کتاب باید دارای معیارها، اصول و ضوابط خاصی باشد که وجود آن‌ها در فرایند طراحی کتابهای درسی ضروری است. چراکه باید دانش آموزان را به اهدافی که مدنظر است و شورای عالی برای آن مدون کرده است، برسانند. یکی از راه‌هایی که می‌تواند این اطمینان را در ما به وجود بیاورد که کتاب منطبق بر اهداف برنامه درسی می‌باشد و همچنین اصول و معیارهای درست آموزشی در آن به کار گرفته‌شده، استفاده از روش تحلیل محتوا است. در تحلیل محتوای کتابهای درسی، اغلب از دو تکنیک کلی، فرمول‌های خوانایی و ابزارهای فهرستی (چک لیست‌ها) استفاده می شود که هر تکنیک از تعدادی روش مختلف تشکیل شده است (جعفری هرندی، نصر، میرشاه جعفری،۱۳۸۷).
۱-۲ بیان مسئله
در جامعه کنونی ما که داشتن شغل یک دغدغه محسوب می‌شود و یکی از مشکلات عمده دولتمردان کشور ایجاد شغل برای جوانان می‌باشد لذا باید در پی برنامه‌ریزی مناسب برای اشتغال جوانان باشد یکی از این برنامه ها باید در جهت آموزش کودکان و نوجوانان در زمینه کارآفرینی در کتابهای درسی و فرهنگ‌سازی کار و کارآفرینی در بین دانش‌آموزان باشد لذا مفهوم و تعریف کارآفرینی با توجه به ماهیت و ساختار نظام آموزشی مورد توجه قرار میگیرد. یعقوبی نجف‌آبادی(۱۳۸۹) کارآفرینی در آموزش را فرایند منظم و مستمری می‌داند که از یک‌سو به شناسایی و بهره‌برداری مؤثر از کلیه منابع درونی و بیرونی نظام آموزشی منجر می‌شود و از سوی دیگر موجب ایجاد فرصت‌های جدید یاددهی و یادگیری می‌گردد. این فرایند با تکیه‌بر دو محور آموزش فراگیر کارآفرین و فراهم آوردن زمینه‌های بروز و ظهور آن محقق می‌شود. ازآنجاکه صفت کارآفرینی اکتسابی بوده نه ارثی و ژنتیکی، باید آموزش‌وپرورش با برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی، زمینه‌های رشد و خصوصیات روحی دانش‌آموزان را در جهت ایجاد روحیه کارآفرینی فراهم کند و این ویژگی‌ها را در آنان بپروراند؛ و همچنین سلجوقی (۱۳۸۷) آموزش را فرایندی می‌داند که منابع محسوس را به منابع نامحسوس تبدیل می‌کند، و می‌گوید محصول آموزش غالباً نامحسوس است و سنجش آن مشکل می‌باشد و در دگرگونی افراد، دانش آن‌ها و ویژگی‌های رفتاری‌شان منعکس می‌شود.(ص ۲۱۸).
گارتنر[۱] بر این باور است که کارآفرینی نوعی روش تفکر و اقدام است که ذهن افراد را به خود مشغول نموده که طی آن کل‌گرایی در نگرش و رهبری متعادل به‌منظور خلق ارزش به وجود می‌آید (سیلاینگ[۲]،۲۰۰۳) همچنین آموزش در سنین پایین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چرا که افراد در بیشتر اوقات ارزش‌هایی را که قبل از سن ۲۰ سالگی به دست می‌آورند حفظ می‌کنند.(اینگلهارت[۳]،۲۰۰۰) و ارزشها و اصولی که در سنین پایین دریافت می‌شود تأثیر بیشتری نسبت به آن‌هایی که در سنین بالاتر کسب می‌شود دارد (وادی[۴]،۲۰۰۴). پژوهش‌های جدید حاکی از آن است که می‌توان توانمندی‌های کارآفرینان را با ایجاد یک ادراک مثبت در خصوص عملی و مطلوب بودن کارآفرینی از طریق آموزش‌های خاص، حتی در سنین اولیه افزایش داد(رینولد[۵]، ۲۰۰۱ به نقل از فخار زاده،۱۳۸۹).
برخی ویژگی‌هایی که موجب می‌شود فرد، کارآفرین شود توارثی نبوده و اکتسابی است، بنابراین پرورش این ویژگی‌ها در افراد مختلف مسیر کارآفرینی را هموار می کند. این ویژگی‌ها شامل مواردی همچون آموزش تفکر خلاق، بالا بردن ریسک‌پذیری، بالا بردن قدرت تحمل و ابهام دادن اعتمادبه‌نفس فرصت شناسی، دادن اطلاعات آموزشی نسبت به خصوصیات روانی شخص از قبیل مرکز کنترل می‌باشد (سلیمی،۱۳۸۷ به نقل از فخارزاده،۱۳۸۹). بر این اساس آموزش کارآفرینی از مدرسه و در سنین دبستان نقش بسیار مهمی در ترویج فرهنگ کارآفرینی دارد و از طرفی کتاب درسی از مهم‌ترین رسانههای آموزشی است که همه روزه معلمان و دانش‌آموزان از آن استفاده می‌کنند. این رسانه با اهمیت، دربردارنده بخش‌های نوشتاری و تصویرها و تمرین‌هایی است که در راستای تحقق هدف‌های کتاب انتخاب و سازمان‌دهی می‌شوند (نوریان،۱۳۸۶) درس مطالعات اجتماعی ازنظر انتقال مفاهیم و نگرش‌های فرهنگی و عملی و مفاهیم اجتماعی و اقتصادی از مهم‌ترین دروس دبستان می‌باشد؛ بنابراین توجه هرچه بیشتر به آن برای پرورش نگرش کارآفرینانه و درونی سازی فرهنگ کار در دانش‌آموزان بسیار ضروری می‌باشد چرا که مطالعات اجتماعی با درونی کردن ارزشها در فرد، فرد را برای ایفای نقش‌های مختلف در جامعه آماده می‌کند. طراحان و برنامه‌ریزان درسی، چنان چه در انتخاب و تنظیم محتوای کتب درسی به مؤلفه‌های بیان شده توجه کنند، خواهند توانست دانش‌آموزان را در زمینه‌های مرتبط با نگرش کارآفرینانه رشد دهند.
در جریان آموزش‌وپرورش هر مقطع عوامل متعددی دخیل هستند که از بین آن‌ها می‌توان به برنامه درسی به عنوان یکی از ارکان برجسته آن اشاره کرد. به شکل سنتی اهداف، محتوای فعالیت‌های یادگیری دانش‌آموز و روش‌های ارزشیابی را عناصر برنامه درسی دانسته‌اند که از میان آن‌ها محتوا به عنوان مجموعه فعالیت‌ها و تجارب یادگیری از اهمیت بسزایی برخوردار است و تا کنون مطالعات زیادی در مورد تحلیل محتوا در زمینه درسی مانند محیط‌زیست، کارآفرینی، فرهنگ، و حتی متون و تصاویر و فعالیت‌های کتاب‌هایی مانند فیزیک و زیست‌شناسی صورت گرفته است که نشان‌دهنده اهمیت تحلیل محتوا در کتب درسی می‌باشد. از تحلیل محتوا تعاریف گوناگونی به‌عمل‌آمده که بخشی از اختلاف به تاریخچه این فن و روند تکاملی آن برمی‌گردد و بخشی دیگر از آن مربوط به تفاوت در حوزه گسترده این فن است. کریپندورف (۱۳۸۷) تحلیل محتوا را فن پژوهشی معرفی می‌کند که به‌منظور استنباط تکرارپذیر و معتبر از داده‌ها در مورد متن آن‌ها بکار می‌رود و هدف این تحلیل را همانند سایر فن‌های پژوهشی فراهم آوردن شناخت، بینشی نو، تصویر واقعیت و راهنمای عمل می‌داند و به نقل از برلسون[۶] (۱۹۵۹) تحلیل محتوا را: «پژوهشی برای توصیف عینی، سیستماتیک و کمی محتوای آشکار پیام» معرفی می‌کند (کریپندورف[۷]، ۱۳۷۸، ص ۲۵). لذا با توجه به تعاریف گفته‌شده تحلیل محتوای کتابها در هر زمینه‌ای موجب شناخت داده‌ها نه به‌منزله مجموعه‌ای از رویدادهای مادی بلکه به‌منزله پدیده‌های نمادین است و بدون اختلال در واقعیت اجتماعی به تحلیل آن‌ها می‌پردازد.
گر چه نمونه‌های زیادی درباره موضوع کارآفرینی و مؤلفه‌های آن در زمینه اقتصادی، فرهنگی، قانون و کار صورت گرفته است اما در هیچ‌کدام از مدل‌ها تمام مؤلفه‌های کارآفرینی در یک قالب منسجم ذکر نشده‌اند این مؤلفه‌ها شامل پنج شاخه اصلی و زیرشاخه شامل:
مؤلفه‌های اقتصادی: مؤلفه‌های اقتصادی: ثروت گرایی – سودگرایی – افزایش درآمد – توزیع ثروت – اهل کار و عمل بودن – فرصت‌جویی – انرژی و پشت‌کار- تلاش و کوشش – پیشرفت گرایی – رشد گرایی – پیش‌قدم بودن – تحمل ابهام – نتیجه‌گیری.
مؤلفه‌های اجتماعی: قدرت‌طلبی – همکاری – انعطاف‌پذیری – سازگاری با دیگران – رهبری و پویایی – توانایی نفوذ بر دیگران – پاسخ به پیشنهاد‌ها و انتقادات – بلوغ و تعادل.
مؤلفه‌های عاطفی: عشق – وقف – خوش‌بینی – صداقت – آرزومندی – مرکز کنترل درونی – پافشاری – اعتمادبه‌نفس –عزم و اراده –خودمحوری – آرمان‌گرایی – همدلی – توفیق طلبی – جرئت ورزی – خودمختاری – تحمل شکست.
مؤلفه‌های عقلانی: بصیرت – توجه به جزئیات – آینده‌نگری – استعداد – هوش هیجانی – ابداع – قدرت تخیل – -دوراندیشی – دقت و کمال‌جویی – کنترل سرنوشت – استقلال‌طلبی – هدف‌گرایی – عمل‌گرایی – قاطعیت – ابتکار و نوآوری – دانش – توانایی تصمیم‌گیری – مدیریت زمان – نظم جویی – حل مسئله – واقع‌گرایی – کنجکاوی – تفکر واگرا – انگیزش – عکس‌العمل مثبت نسبت به مشکلات و موانع.
مؤلفه‌های سازمانی: نیاز به موفقیت – تعهد و مسئولیت‌پذیری – کارآمد بودن – مخاطره پذیری- سیاست – تعرض و تهاجمی بودن – دانش فنی – مهارت طلب – تازگی.
لذا مسئله این است با توجه به سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و تغییرات جدید کتب اجتماعی مقطع ابتدایی و همچنین با توجه به ضرورت آموزش کارآفرینی در مقطع ابتدایی میزان توجه به مولفه های کارآفرینی به چه میزان است ؟آیا در محتوای کتب اجتماعی مقطع ابتدایی پایه سوم تا ششم (کتابهای جدید تألیف)، به مقوله کارآفرینی توجه شده است و همچنین آیا محتوای این کتب به صورت فعال ارائه شده است یا خیر؟
۱-۳ اهمیت و ضرورت پژوهش
در سالهای اخیر کشور ما متأسفانه گرفتار تحریم‌ها و کمبودها و سوء مدیریت‌هایی است که منجر به کمبود تولید، وضعیت بد بیکاری، کاهش قدرت سرمایه‌گذاری‌های دولتی، تکیه بیش‌ازحد به درآمدهای نفتی موجب نارضایتی‌های مردم و مشکلات فرهنگی و اجتماعی ناشی از بیکاری و بی‌انگیزگی جوانان شده است؛ و یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های مسئولان کشور بیکاری جوانان می‌باشد در صورتی که بخواهیم بحث کارآفرینی را در کشور جدی بگیریم باید نظام آموزشی ما به سویی هدایت شود که افرادی که فارغ تحصیل می‌شوند ویژگی کارآفرینانه داشته باشند.(خدمتی، توسل،۱۳۷۹)
از این رو، ضرورت توجه و تربیت دانش‌آموزان و آموزش کارآفرینی به آنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به همین دلیل باید فعالیت‌های آموزشی برای تربیت دانش‌آموزان در دستور کار بسیاری از مراکز آموزشی در ایران قرار بگیرد، زیرا لازمه توسعه کارآفرینی، آموزش آن است همچنین با توجه به تأکید دولت در برنامه پنجم توسعه کشور مبنی بر توانمندسازی و خروج سالانه ۱۰ درصد از افراد دارای قابلیت بازتوانی از چرخه حمایت، باید آموزش کارآفرینی و اشتغال به افراد محروم و فقیر جامعه، برای اجرای عدالت و کاهش فقر موردتوجه روزافزون دولتمردان قرار گیرد (اسعدی،۱۳۹۱).
در این سال‌ها مسئولان و برنامه ریزان نظام آموزش کشور با ایجاد طرح سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش سعی در تحولی عظیم در نظام آموزشی کشور برای دستیابی به اهداف والای انقلاب و پرورش فرزندان این مرزوبوم در جهت پیشرفت همه‌جانبه در همه عرصه‌ها داشته‌اند؛ که در سه سال گذشته شاهد تغییر نظام پنج پایه ابتدایی به شش پایه و تغییرات در محتوای کتب ابتدایی و سایر مقاطع و تأکید بر روش‌های فعال و نوین تدریس جهت دستیابی به این اهداف می‌باشد که از جمله اهداف کلان سند تحول بنیادین:۱- گسترش و تأمین همه‌جانبه عدالت آموزشی و تربیتی ۲-برقراری نظام اثربخش و کارآمد مدیریت منابع انسانی بر اساس نظام معیار اسلامی ۳-افزایش مشارکت و اثربخشی همگانی به‌ویژه خانواده در تعالی نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی ۴-بهسازی و تحول در نظام برنامه‌ریزی آموزشی و درسی، مالی و اداری و زیرساخت‌های کالبدی ۵- ارتقای اثربخشی و افزایش کارایی در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی می‌باشد (“سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش”،۱۳۹۰)
با توجه با اهداف بالا به خصوص مدیریت منابع انسانی و ارتقای اثربخشی و کارایی و تحول در نظام برنامه‌ریزی آموزشی و درسی ضرورت دارد که کتب دوره به ابتدایی به طور دقیق مورد تحلیل قرار بگیرند و در این پژوهش با توجه به مشکلات گفته شده در بالا و اهمیت کارآفرینی و با توجه به این که بیشتر افراد برای دستیابی به یک شغل مناسب به تحصیل علم می‌پردازند، ضرورت این امر مهم بیشتر نمایان می‌گردد و با در نظر گرفتن نقش مهم آموزش‌وپرورش در جامعه‌پذیری و تربیت اقتصادی دانش‌آموزان و روند کارآفرین شدن دانش‌آموزان و آگاهی از میزان برخورداری کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی که از مهم‌ترین کتب این مقطع و نقش اساسی این درس در آشنا نمودن دانش‌آموزان با انواع، نقش‌ها و جامعه‌پذیر کردن دانش‌آموزان دارد آموزش کارآفرینی و مهارت‌های کارآفرینی امری ضروری است و شناخت قوت‌ها و ضعف‌های این کتب ازنظر آموزش کارآفرینی می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های آتی نظام آموزش‌وپرورش برای تغییر بهتر کتب مفید باشد و در خصوص تحلیل محتوای کتب درسی مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی در زمینه مهارت‌های کارآفرینی، با توجه به تغییرات محتوایی کتب مطالعات اجتماعی در سالهای ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۴ و اضافه شدن پایه ششم به این مقطع هنوز در خصوص این کتابها پژوهشی صورت نگرفته است از این رو ضرورت پژوهش در زمینه تحلیل محتوای این کتب روشن می‌شود؛ که آیا با توجه به تغییرات محتوایی کتب مطالعات اجتماعی و اهداف کلان سند تحول بنیادین تا چه اندازه به مؤلفه‌های کارآفرینی توجه شده است؟ و همچنین با بهره گرفتن از روش ویلیام رومی مشخص می‌شود که آیا این کتابها به روش فعالی ارائه‌شده‌اند یا نه؟
۱-۴ اهداف پژوهش
۱-۴-۱ هدف کلی پژوهش
با توجه به موضوع پژوهش “تحلیل محتوای کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی در زمینه کارآفرینی و با روش ویلیام رومی ” اهداف کلی به شرح ذیل می‌باشد:
تعیین میزان توجه به مؤلفه‌ها و ابعاد کارآفرینانه در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی
تعیین فعال بودن یا غیرفعال بودن نحوه ارائه مطالب در کتاب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی با بهره گرفتن از روش ویلیام رومی
و در این راستا اهداف جزئی زیر مدنظر قرار گرفته‌اند:
تعیین میزان توجه به مؤلفه‌های اقتصادی کارآفرینی در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی
تعیین میزان توجه به مؤلفه‌های اجتماعی کارآفرینی در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی
تعیین میزان توجه به مؤلفه‌های عاطفی کارآفرینی در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی
تعیین میزان توجه به مؤلفه‌های عقلانی کارآفرینی در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی
تعیین میزان توجه به مؤلفه‌های سازمانی کارآفرینی در مجموعه کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی
تعیین فعال یا غیرفعال بودن متن، تصاویر و فعالیت‌ها در کتب مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی
۱-۵ سوا لات پژوهش
با توجه با اهداف ذکرشده در این پژوهش سؤالات کلی و جزئی زیر مدنظر قرار گرفته‌اند:
۱-۵-۱ سؤالات کلی این پژوهش شامل:
در کتابهای مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی تا چه اندازه به مؤلفه‌ها و ابعاد کارآفرینی توجه شده است؟
در محتوای کتب مطالعات اجتماعی متون، تصاویر و فعالیت‌ها تا چه میزان به‌صورت فعال یا غیرفعال ارائه‌شده‌اند؟
۱-۵-۲ سؤالات فرعی پژوهش
