۲- سابقه تحقیق
در مطالعات صورت گرفته و بررسی های به عمل آمده پژوهشی دقیقا با این عنوان صورت نگرفته است اما موارد مشابه یا نزدیکی بوده که در ذیل به آن اشاره می شود، بیشتر این نوشته ها حاوی دیدگاهی منتقدانه به اسناد و اعلامیههای حقوق بشر میباشند:
حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب(۱۳۷۰) توسط علامه محمدتقی جعفری، اسلام و حقوق بشر(۱۳۶۶) نگارش زین العابدین قربانی، فلسفهی حقوق بشر(۱۳۷۷) نوشته عبدالله جوادی آملی و مبانی حقوق بشر(۱۳۸۱) تدوین صادق حقیقت و علی میرموسوی از این دست هستند.
آقای مصطفی دانش پژوه(۱۳۹۰) در مقالهای با عنوان “حقوق بشر اسلامی، امتناع یا ضرورت” به این نتیجه میرسد که حقوق بشر دینی و اسلامی به لحاظ فلسفی ممتنع نیست، بلکه ممکن است و به لحاظ شایستگی و بایستگی نیز نه تنها جواز بلکه ضرورت است و اشاره می کند که این اندیشمندان مسلمان هستند که نخست به کشف، تدوین و تنظیم حقوق بشر اقدام کنند سپس به ارائه آن به جهان معاصر و گفتگویی برای اقناع جهانی تا آنجا که ممکن است بپردازند.
البته پارهای از نویسندگان رویکرد مثبتی به حقوق بشر داشته اند که در ذیل به آنها اشاره می شود:
آقای مهدی منتظری(۱۳۸۳) در پایان نامه خود تحت عنوان”بررسی تطبیقی منشور حقوق بشر با فقه اسلامی” به بررسی ابعاد مختلف حقوق بشری می پردازد و ایشان به این نتیجه میرسند که در زمینه حقوق بشر باید هم نگاهی به سنت و ارزشهای اسلامی خود داشته باشیم و هم نگاهی به تجدد و خواسته های نوین بشری. از همین رو برای اینکه هم تجدد را بپذیریم و هم سنت را پاس داشته باشیم باید به بازخوانی متون دینی پرداخت.
آقای مهدی شادان(۱۳۸۵) در پایان نامهای با موضوع”بررسی و مطالعه تطبیقی حقوق بشر در اندیشه اسلامی و منشور بین‌المللی حقوق بشر” به بررسی اصل مسئله حقوق بشر در تفکرات غربی و اسلامی می پردازد و مبدأ و منشا حقوق بشری را در این دو نظام مورد مطالعه قرار میدهد و در نهایت مسئله مذهب را نقطه مهمی میداند که به کارشناسان توصیه می کند که در تحلیل حقوق بشر آن را مدنظر قرار دهند.
آقای محمد بروین(۲۰۰۳) در مقالهای با عنوان”اسناد بین‌المللی حقوق بشر از دیدگاه اسلام” با تکیه بر اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاقین ۱۹۶۶ اینطور نتیجه گیری می کند که به طور کلی مسلمانان از این اسناد حمایت می‌کنند و آن ها را نقطه شروع خوبی برای بحث و گفتگو تلقی می کند.
خانم مری آن گلندون(۱۳۸۹) در مقالهای با عنوان”مبانی حقوق بشر: کاری نیمه تمام” با مرور مباحث صورت گرفته در بارهی مبانی حقوق بشر در کمیسیون تدوین کننده پیشنویس اعلامیه جهانی حقوق بشر، خاطر نشان میسازد که به دلیل شرایط آن زمان، اعضای کمیسیون بحث چندانی درباره مبانی نظری حقوق بشر انجام ندادهاند، وی همچنین ایده غربی بودن اعلامیه حقوق بشر را رد می کند و آن را حاصل تعامل فرهنگها و سنتهای گوناگون میداند.
۳- ضرورت و نوآوریهای تحقیق
امروزه مسئله حقوق بشر به عنوان یک اهرم سیاسی قوی و کارآمد در روابط بین‌المللی مطرح است. در تدوین اعلامیه جهانی حقوق بشر تنها کارشناسان منطقه فرهنگی خاصی دخیل بوده اند و کارشناسان فرهنگهای دیگر به ویژه فرهنگ اسلامی که سهم عمدهای را در پیشرفت تمدن بشری داشته است در این خصوص چندان مشارکتی نداشتهاند. با در نظر گرفتن این موضوع از یک سو و تناقضات قوانین ملی بسیاری از کشورها از سوی دیگر مشکلات زیادی بر سر راه اجرای مفاد اعلامیه و یا بالعکس در راه اجرای قوانین داخلی کشورها به وجود آمده است. درک دقیق زوایای مسئله و شناخت مسائلی که در این حیطه وجود دارد می تواند به حل بعضی از آن ها کمک نماید. با عنایت به این مطلب که در نظام اسلامی، حقوق بشر و احترام به شان و کرامت انسان از جایگاه ویژهای برخوردار است و از طرفی اختلاف دیدگاه ها و همچنین تنوع فرهنگی در بین نظامهای مختلف بویژه، حقوق غرب و نظام حقوقی اسلام و همچنین اسناد بین المللی در زمینه حقوق، موجب طرح دیدگاه های متفاوت و بعضا متعارفی از دیدگاه اسلامی و اسناد حقوق بشری گردیده است، لذا جنبه نوین بودن آن است که این پژوهش با بررسی وجوه افتراق بین مهمترین سند حقوق بشری(اعلامیه جهانی حقوق بشر) و نظامهای اسلامی، نهایتاً راهکارهای نوینی را جهت نزدیک نمودن این دیدگاه ها به یکدیگر ارائه نماید.
۴- سئوالهای تحقیق
۱- آیا نظام حقوقی اسلامی، حاوی قواعد حمایت کننده از حقوق بشری است؟
۲- آیا عناصر تشکیل دهنده حقوق بشردر کنوانسیون های بین‌المللی بویژه در اعلامیه جهانی حقوق بشر با عناصر تشکیل دهنده و یا تامین کننده آن در نظام حقوقی اسلامی دارای وجوه افتراقند؟
۵- فرضیه های تحقیق
۱- نظام حقوقی اسلام در جهت تکریم مقام و شأن انسانی از اصول و مقررات پیشرفته ای در جهت حمایت از حقوق بشر بهرهمند است.
۲- در مواردی بین ارزشهای حقوق بشری مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر با دیدگاه های اسلامی در این زمینه، تفاوت وجود دارد.
۶- اهداف و کاربردهای تحقیق
در نظر داریم با بررسیهایی که انجام میدهیم راهکاری برای نزدیک کردن و در انداختن طرحی برای حل اختلاف میان نظام حقوقی اسلام و حقوق بشر ارائه دهیم و در نهایت رعایت حقوق بشری افراد را تأکید کنیم. از این پایان نامه انتظار میرود که بتواند برای دانشجویان، اساتید، دادگستری و نهادهای حقوق بشری مؤثر باشد.
۷- شیوه انجام تحقیق
نوع مطالعه توصیفی و تحلیل می‌باشد و روشهای گردآوری هم به صورت کتابخانه ای می‌باشد.
۸- طرح تحقیق
این پژوهش از سه فصل تشکیل شده است.
در فصل اول به مفهوم حقوق بشر و تاریخچه آن میپردازیم، این فصل متشکل از سه بخش می‌باشد، که بخش اول به معنا و مفهوم حقوق بشر، بخش دوم به ارائه تاریخچهای از نظام بین‌المللی حقوق بشر و بخش سوم به تاریخچهای از حقوق بشر در اسلام می پردازد.
در فصل دوم به بررسی اسناد بین المللی و منطقهای حقوق بشر با نگاهی به مبانی و منابع حقوق بشر میپردازیم. این فصل هم از سه بخش تشکیل شده است، که در بخش اول به بررسی اعلامیه جهانی حقوق بشر و اسناد حقوق بشری بعد از اعلامیه جهانی میپردازیم، در بخش دوم اسناد منطقهای حقوق بشر بررسی میشوند و در بخش سوم به مبانی و منابع نظام حقوقی بشر در دو نظام بین‌المللی و اسلام میپردازیم.
در فصل سوم بررسی وجوه افتراق اعلامیه جهانی حقوق بشر با نظام حقوقی اسلام با تأکید بر راهکارهای تقریب سازی میپردازیم. این فصل متشکل از چهار بخش می‌باشد، که در بخش اول مفهوم آزادی بررسی می شود، بخش دوم به عدم تبعیض مذهبی می پردازد، در بخش سوم عدم تبعیض بر اساس جنس بررسی میگردد و در نهایت در بخش چهارم تقریب سازی دیدگاه های حقوق بشری در اسلام با دیدگاه های نظام بین‌المللی حقوق بشر ارائه میگردد.
فصل اول
مفهوم و تاریخچه حقوق بشر
