مسئله معتاد تنها مواد مخدر نیست، بلکه در اصل رابطه ی متقابل شخصیت او و اعتیاد مطرح است(بانک مقالات بهداشت روان کشور).

کلونینجر مطرح کرد که نیمرخ های شخصیتی متفاوت دو مسیر به سوی الکلیسم و به طور کلی سوء مصرف مواد را پیش‌بینی می‌کند، نظریه اصلی وی بیان می‌کند که تعامل سه نظام مستقل ژنتیکی،عصبی و زیست شناختی در سیستم اعصاب مرکزی،زمینه الگوهای منحصر به فرد پاسخ رفتاری به تجربه نو،پاداش و تنبیه است،این الگوهای پاسخ ،موجب اختلال شخصیت بهنجار و به همان اندازه ایجاد اختلال شخصیتی و رفتاری،از جمله الکلیسم و سایر سوء مصرف های مواد می شود (آدامز،۲۰۰۳،به نقل از آجیل چی،نادری ،قائمی،۱۳۸۹).

اختلال‌های شخصیت دارای طیف متفاوتی است و در نتیجه به راحتی نمی توان سبب شناسی دقیقی را پیرامون این گونه اختلال ها ارائه کرد، با وجود این با قاطعیت می توان عنوان کرد که اختلال های شخصیت، به خصوص اختلال شخصیت ضد اجتماعی از جمله عوامل زمینه سازی است که فرد را به سوی اعتیاد سوق می‌دهد (کامپتون،۲۰۰۳ ).

این پژوهش با هدف بررسی رابطه گیری های شخصیت، بهبودیافتگان و بهبودنایافتگان اعتیاد، به کمک آزمون TCI است.

پژوهش حاضر با بهره گرفتن از پرسشنامه سرشت و منش کلونینگر انجام گرفته و لذا محدودیت تمامی پژوهش های پرسشنامه ای از جمله درجه اعتماد را دارد.

۲-۲- تحقیقات انجام شده ‌در مورد اعتیاد و شخصیت

۲-۲-۱ تحقیقات داخلی

۱- پژوهشی تحت عنوان «بررسی عوامل خطر ویژگی های شخصیتی در کودکان و نوجوانان مصرف کننده مواد مخدر» نتایج پژوهش نشان داده که گروه مصرف کننده مواد مخدر نسبت به گروه گواه از درون گرایی، روان نژندی، روان پریشی بالا و از عزت نفس پایین برخوردار بودند (محمدی، ۱۳۷۶، چکیده).

۲- در پژوهشی دیگر تحت عنوان (مقایسه خصوصیات شخصیتی جوانان معتاد به مواد مخدر و جوانان عادی در گروه سنی ۲۲-۱۴ سال در استان اصفهان) مشخص شد که میزان جامعه ستیزی، خصوصیات پارانوئیدی، افسردگی، خود بیمار پنداری، مانیا، خستگی روانی، هیستری، و اسکینروفرنیا در جوانان معتاد بیشتر از جوانان عادی است. نتایج مذکور از اجرای آزمون MMPI به دست آمده است (شایسته، ۱۳۷۵، چکیده ،به نقل از کتابی۱۳۸۷).

۳- در پژوهش که با عنوان «مقایسه ای بر روی شخصیت افراد معتاد و غیر معتاد نشان داد که معتادان دارای چند خصوصیت شخصیتی مشترک هستند:

۱) ظرفیت کم در مقابل فشار و در مقابل ناکامی ها، که این گوشه گیری و ناکامی ها آن ها را به مصرف مواد سوق می‌دهد.

۲) اتکاء یا وابستگی که از باقیمانده خصوصیات نوزادی است، یعنی معتادان برگشت روانی دارند.

۳) خودخواهی خصوصیت دیگری است که به معتادان تعلق دارد و معمولاً علائم تضادهای داخلی روانی نوروتیک را نشان می‌دهد (لیاقت، ۱۳۷۵).

۴) تحقیقات انجام شده با آزمون‌های روانی و شخصیتی بر روی افراد معتاد و یا افراد مصرف کننده مواد نشان می‌دهد که معتادان به مشتقات تریاک اغلب دارای خصوصیاتی چون نارسایی، عدم احساس مسئولیت، عدم احساس امنیت و بالاخره تمایل خود محوری هستند، اکثر محققان معتقدند که معتادان از اختلالات شخصیتی بخصوص ضد اجتماعی رنج می‌برند و از نظر روانکاوی در این گونه افراد رفتارهای ناآگاهانه ای برای خود تخریبی ظاهر می‌گردد (صالحی، ۱۳۸۳).

۵) پژوهشی دیگر تحت عنوان «بررسی مواد مؤثر در گرایش به اعتیاد در ایران» مشخص کرد که کلیه معتادان انسان‌های حساس، ظریف و زود رنجی هستند، ‌بنابرین‏ کسانی که دارای روحیه ظریف یا به قول خودشان لطیف هستند، بیشتر در خطر گرایش به اعتیاد قرار دارند، نتایج دیگر این پژوهش بر نقش مستقیم معاشرت با دوستان ناباب و معتادین، وفور و ارزانی مواد مخدر و سهولت دسترسی به آن، خانواده ی بی بندوبار، پر اولاد و بی توجه روی محیط خانه اشاره می‌کند(قربان حسینی، ۱۳۶۸).

۶) در پژوهش انجام شده تحت عنوان «بررسی علل روانی اجتماعی اعتیاد» همچنین بررسی علل و عوامل مختلف مؤثر در اعتیاد افراد معتاد در ایران، علل و عوامل شخصیتی و روانی نیز مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته است.

۷) در پژوهش دیگری که تحت عنوان «بررسی علل اعتیاد در ایران» انجام شد مشخص شد که بین عوامل روانی و انواع مخدر مورد بررسی در این پژوهش رابطه معنی دار وجود دارد و بر اساس آن ویژگی‌های شخصیتی معتادان به شرح زیر است: افسرده، وسواسی، سست اراده، ناتوان در تحمل مشکلات، تنوع طلب و نوجویی، گوشه گیر می‌باشد (نادری ، ۱۳۶۰).

۸) در پژوهشی که خدیوی (۱۳۷۶) در ارتباط با بررسی ویژگی های شخصیتی و باورهای غیرمنطقی معتادین به مواد مخدر و افراد معتاد به عمل آورد، مدعی شده است که برخی ویژگی‌ها مانند: احساس عدم ارزشمندی، از خودراضی بودن، احساس خود کم بینی ، عدم کنترل بر حوادث محیطی و این احساس که وقایع و تجارب گذشته سرنوشت انسان را رقم می زند، بین معتادین و افراد عادی غیر معتاد تفاوت معناداری دارد، پس می توان نتیجه گرفت که افراد معتاد دارای خصوصیاتی مانند احساس بی کفایتی، عدم کنترل حوادث محیطی، احساس عدم ارزشمندی می‌باشد(خدیوی، ۱۳۷۶).

۹) در پژوهش که تحت عنوان «ویژگی های شخصیتی دانشجویان سوء مصرف کننده مواد مخدر با دانشجویان غیر مصرف کننده» با بهره گرفتن از ۲ پرسشنامه سنجش سریع مواد مخدر و نرم کوتاه میاهه پنج عاملی نئو انجام شد، نتایج نشان داد که بین گروه ها در وظیفه شناسی، مقبولیت و آزرده گرایی تفاوت معنی دار وجود دارد، دانشجویان غیر مصرف کننده با وجدان تر و مقبول تر از دانشجویان سوء مصرف کننده ی فعلی و وابسته به مواد بودند، و در مقایسه با دانشجویان وابسته به مواد مخدر در عامل روان آزردگی گرایی نمره ی پایین تری داشتند، همچنین تفاوت معناداری بین سوء مصرف کنندگان سابق و سه گروه دیگر در پنج عامل وجود نداشت. در مجموع، یافته ها نشان می‌دهند که رگه های شخصیت یکی از عوامل تعیین کننده در گرایش دانشجویان به سوء مصرف وابستگی به مواد هستند(حکیما، موسوی، ۱۳۹۱).

۱۰) سبک های تربیتی و رگه های شخصیتی

در پژوهشی که تحت عنوان نقش سبک های تربیتی در رگه های شخصیت بود، نتایج پژوهش نشان داد که سبک مقتدرانه بارگه ی شخصیتی نوروزگرایی همبستگی منفی و نوروزگرایی با سبک مستبدانه و سهل گیرانه رابطه ی مثبت و با سبک مستبدانه، همبستگی منفی دارد. همچنین، یافته ها نشان داد که وظیفه شناسی با سبک های مقتدرانه و مستبدانه همبستگی مثبت و با سبک سهل گیرانه همبستگی منفی دارد(مداحی، صمدزاده).

۱۱) مقایسه ویژگی های شخصیتی و هوش معنوی و افراد معتاد و غیر معتاد یافته ها نشان داد بین خرده مقیاس های ویژگی های شخصیتی و هوش معنوی در دو گروه تفاوت معنی داری وجود دارد. می توان نتیجه گرفت که افراد باهوش، هوش معنوی پایین به احتمال بیشتری دچار سوء مصرف مواد می‌شوند، و افراد معتاد از لحاظ روان آزردگی، روان گسسته بودن در وضعیت بدتری نسبت به افراد غیر معتاد دارند(حمید محی الدینی، هاشم هوشیار، سعید محمدی اصفهانی، ادنان غفاری، ۱۳۹۱).

۱۲) مقایسه ویژگی های شخصیتی و سبک های حل مسئله در مردان معتاد و غیر معتاد(فاطمه صابر، سید ولی ا… موسوی، ایرج صالحی، ۱۳۹۰).

یافته ها نشان داد که معتادان در مقایسه با گروه غیر معتاد در بعد شخصیتی روان رنجور خویی، نمره بالاتر و در ابعاد شخصیتی توافق پذیری، برونگرایی و باوجدان بودن نمره پایین تری داشتند. در بعد شخصیتی انعطاف پذیری بین دو گروه تفاوتی دیده نشد.