نظام آموزشی^[۲۳] ما روحیه و فرهنگ تحقیق را در میان استادان دانشجویان و افراد جامعه به وجود نیاورده­است این امر ریشه در فرهنگ و تاریخ کشور ما دارد، زیرا سیستم­های حاکم بر کشور ما در طول تاریخ متمرکز بوده ­اند یعنی همیشه از بالا به پایین امر و نهی می­شده و به همین دلیل قدرت تصمیم ­گیری وتحقیق و پژوهش هم از ما گرفته شده است. در خانواده­های ما هم همیشه بزرگتر­ها مسائل و مشکلات را برای ما حل می­کرده ­اند و ما اجازه نداشته­ایم که مسائل ومشکلات خود را حل کنیم.از این رو در بزرگسالی هم با تحقیق بیگانه­ایم و فکر می­کنیم که باید همیشه از تحقیقات و راه حل­های دیگران در حل مشکلات خود استفاده کنیم (همان منبع).

درک متفاوت و بعضاً متعارض از مقوله پژوهش، نزد حاکمیت، سیاستمداران، پژوهشگران ومصرف کنندگان پژوهش را عاملی در جهت تضعیف فرهنگ پژوهش در جامعه می­داند. که منجر به تضعیف فعالیت­های پژوهشی گردیده است. اگر حاکمیت به یک دیدگاه نظری علمی و انجام پژوهش برای حل مسئله در جامعه مقید باشد و در مقابل پژوهشگران با رعایت چارچوب­های علمی پژوهش­های کارگشایی را در حل مسائل مردم به عمل آورند ‌می‌توان به شکل­ گیری فضای فرهنگی پشتیبان فرهنگ پژوهش امیدوار بود.

۵-موظف نبودن استادان به امر پژوهش

در کشور ژاپن در بدو استخدام از کارمندان تعهد می­ گیرند که هرماه با انجام پژوهش­­های کاربردی حداقل یک پیشنهاد عملی در جهت بهبود کار و فعالیت خود به سازمان مربوط ارائه دهند. اگر از میزان ساعات تدریس استادان کاسته شود وبخشی از آن به صورت موظف به امر پژوهش اختصاص یابد، شاهد نتایج پر­بار و ارزنده­ای در نظام آموزش عالی خواهیم بود .تحقیق امینایی، نمایانگر آن است که عوامل گوناگونی همچون تفاوت فاحش میان حق التدریس وحق التحقیق (پژوهانه) و موظف نبودن به کار­های پژوهشی موجب عدم گرایش استادان به انجام امور تحقیقاتی می­ شود ( امینایی، ۱۳۷۳).

۸-عدم کاربست تحقیقات انجام شده

گفته شده که ما در کشور پژوهش خوان نداریم. بدین معنی که اکثر پژوهش­های انجام شده در کتابخانه­ ها گردو خاک می­خورد و از آن­ها استفاده نمی­ شود عدم به کار­گیری یافته ­های پژوهشی علاوه بر اینکه به منزله­ اتلاف منابع مالی و انسانی صرف شده برای انجام آن­هاست، می ­تواند موجب ایجاد آثار سؤدر ذهنیت دستگاه­ها ‌و مسئولان امور مالی نسبت به سودمندی سرمایه ­گذاری به عمل آمده در زمینه­ پژوهش شود وهمچنین موجبات خدشه دار شدن انگیزه­ پژوهشگران برای ادامه­ تلاش در این زمینه را فراهم سازد ( مهر محمدی ، ۱۳۷۰).

یافته ­های یک تحقیق نشان می­دهد که موانع به کار­گیری یافته ­های پژوهشی در تصمیم ­گیری­های آموزشی عبارتند از: وجود مشکل در سازمان، تشکیلات و مدیریت نظام آموزشی، فقدان ارتباط متقابل میان تصمیم­ گیران و پژوهشگران، عدم احساس مسئولیت تصمیم­ گیران جهت ‌پاسخ‌گویی‌ در برابر استفاده نکردن از نتایج تحقیقات در تصمیم ­گیری،در اختیار نبودن منابع لازم (مالی ،مادی وانسانی) برای عملی کردن نتایج تحقیقات، آسان بودن تصمیم ­گیری بدون استفاده از نتایج تحقیقات،فقدان یک نظام اطلاع­رسانی واشاعه­ی یافته ­های پژوهشی، اطمینان نداشتن تصمیم­ گیران به شیوه­ تحقیق و صحت یافته ­های پژوهشی، غنی نبودن فرهنگ پژوهش ‌و باور نداشتن تحقیق، عدم شجاعت تصمیم­ گیران ومدیران برای ایجاد تغییر در روند معمول و مواجه بودن آن­ها با محدودیت­های قانونی و اجتماعی که مانع تغییر است ( نامی، ۱۳۷۷)

۳-۲ بخش سوم: پیشینیه تحقیقات داخلی و خارجی

۱-۳-۲ تحقیقات داخلی

پژوهشی در سال ۹۲-۹۱توسط سپهری­نیا با هدف بررسی موانع پژوهش از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشکده­ های پزشکی و دندانپزشکی شرق کشور انجام شد این پژوهش یک مطالعه توصیفی تحلیلی ‌می‌باشد که بااستفاده از پرسشنامه انجام گردید. روایی پرسشنامه با روش اعتبار محتوا تعیین شد و پایایی پرسشنامه با ضریب همبستگی۸۵٫% تعیین گردید .پرسشنامه مشتمل بر پنج دسته از عوامل بازدارنده تحقیق در اعضای هیئت علمی شامل عوامل(شخصی، سازمانی-اداری، اقتصادی-مالی وسایل-امکاناتی واجتماعی) بود. پرسشنامه بین ۲۵۰ نفر از اعضای هیئت علمی توزیع شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد: موانع پژوهش از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشکده­ های پزشکی و دندانپزشکی تفاوتی نداشت. با توجه به نظرات اعضای هیئت علمی عوامل سازمانی –اداری بیشترین اهمیت را در انجام طرح­های پژوهشی دارند.و عوامل بازدارنده( اجتماعی،وسایل-امکاناتی ،شخصی و مالی-اقتصادی )در سطوح بعد طبقه بندی می­شوند.

پژوهشی توسط نوروزی و همکاران (۱۳۹۰)، باهدف بررسی موانع تولید علم در ابعاد سازمانی ـ مدیریتی، مالی و راهبردی از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در سال تحصیلی ۹۰ـ ۱۳۸۹ انجام گرفت روش پژوهش توصیفی ـ پیمایشی و جامعه آماری ۵۴۶ نفر شامل کلیه­­ اعضای هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی بود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان ^[۲۴]تعداد ۲۲۶ نفر به عنوان نمونه آماری و به روش نمونه گیری طبقه­ای انتخاب شدند و به پرسشنامه مورد نظر پاسخ دادند. نتایج آزمون t تک گروهی و آزمون فریدمن^[۲۵] نشان داد که از دیدگاه اعضای هیئت علمی موانع راهبردی، موانع مالی و موانع سازمانی ـ مدیریتی در حد بالا بر تولید علم تاثیر­گذار و به ترتیب از درجه اهمیت بیشتری نسبت به یکدیگر برخوردار هستند که در این بین عواملی نظیر عدم تعامل مناسب دانشگاه­ها و مراکز پژوهشی با بخش­های صنعتی و اجرایی کشور، کافی نبودن اعتبارات تحقیقاتی و ناتوانی ساختار اجرایی و اداری در کاربست نتایج یافته ­های پژوهشی به ترتیب در صدر موانع مذکور قرار گرفتند.

تحقیقی توسط شریعتمداری (۱۳۹۰)، با هدف آسیب شناسی موانع اجرای پژوهش در میان اعضای هیئت علمی منطقه هشت دانشگاه آزاداسلامی انجام شد. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی واز نظر گردآوری داده ­ها توصیفی از نوع همبستگی ‌می‌باشد . جامعه آماری تحقیق شامل کلیه­­ اعضای هیئت علمی منطقه هشت دانشگاه آزاد اسلامی در سال۹۰-۸۹ بوده است که تعداد آنان ۴۵۰۰ نفر گزارش شده است. حجم نمونه آماری با بهره گرفتن از جدول مورگان وگرجسی۳۵۴ نفر و به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. برای جمع ­آوری داده ­ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد.نتایج به دست آمده نشان داد عوامل فردی، اطلاع­رسانی، آموزشی، اجتماعی و اقتصادی در تقویت انگیزه پژوهشی استادان مؤثر است. در رایطه با سوال ((آیا عوامل مؤثر در تقویت انگیزه پژوهشی از نظر استادان زن ومرد متفاوت است ؟ )) نتایج آزمون بیانگر این بود که تاثیر عوامل فردی وعامل اجتماعی در تقویت انگیزه پژوهشی از نظر استادان زن و مرد تفاوت معنادار داشت و تاثیر بقیه عامل­ها در تقویت انگیزه­ پژوهشی از نظر زن و مرد تفاوت معنادار نداشت همچنین در رابطه با سوال آیا عوامل مؤثر در تقویت انگیزه­ پژوهشی از نظر استادان با سابقه خدمت مختلف متفاوت است؟ نتایج آزمون بیانگر این بود که تأثیر عوامل فردی در تقویت انگیزه­ پژوهشی از نظر استادان با سابقه خدمت مختلف تفاوت معنادار داشت. تأثیر عوامل دیگر در تقویت انگیزه­ پژوهشی از نظر استادان با سابقه خدمت مختلف تفاوت معناداری نداشت.