-شوخی

پیامبر اکرم (ص) یکی از ویژگی های مؤمنان را شوخ طبعی می دانند. برخی از مؤمنان در ابتدای آشنایی با اسلام گمان می‌کردند همواره باید جدیت ویژه داشته باشند و به همین دلیل از هر گونه خندیدن و مزاح

۱-الکافی، ج ۲، ص ۱۸۹٫
۲ -الفقه المنسوب الی الامام الرضا، ص ۳۳۹؛ بحارالانوار، ج ۷۵، باب مواعظ الرضا، ص ۳۴۷٫
۳-بحارالانوار، ج ۷۴، باب ۳۰، روایت ۲۷٫
۴- محمد بن علی ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل ابی طالب، ج ۴، ص ۷۵٫
۵ -بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۱۹۵٫

خودداری می‌کردند. پیامبر اکرم (ص) در برخورد با این گروه فرمودند: « اما من نماز می خوانم و می خوابم، بعضی روزها را روزه می گیریم و برخی روزها را خیر، می خندم و گریه می کنم، پس کسی که از این شیوه و

روش من روی گردانی کند و سبک و شیوه ی دیگری را اختیار کند از من نیست.» (۱)یونس شیبانی، از یاران امام صادق (ع) می‌گوید: روزی امام (ع) از من پرسید: « شوخی کردن در میان شما چه جایگاهی دارد؟» گفتم: بسیار کم. فرمود: « این گونه نباشید بی گمان شوخی از خوش اخلاقی است و بی شک تو با این کار برادر خود را شاد می کنی. رسول خدا (ص) با افراد شوخی می کرد و می خواست آنان را شاد کند.»(۲)البته شوخی کردن فی نفسه و به خودی خود ارزش نیست. ابزاری برای خوشبختی و سعادت است. به همین دلیل دارای شرایط و قیودی است. اگر از حد و مرز خود عبور کند، به ضدش تبدیل خواهد شد و به جای آن که در خدمت سعادت فرد و جامعه باشد سبب ضلالت و بدبختی آن ها می شود. در شوخی نباید از مرز صداقت و حقیقت عبور کرد امام علی (ع) می فرماید: « هیچ بنده ای طعم ایمان را نمی چشد مگر آن که دروغ را در شوخی و جدی ترک کند.» (۳)شوخی هرگز نباید با تمسخر دیگران همراه باشد. شوخی با نامحرم از نگاه اسلام درست نیست. پیامبر اکرم (ص) در ضمن آخرین خطبه ای که برای مردم خواند، فرمود: « کسی که با زنی نامحرم شوخی کند به خاطر هر کلمه ای که در دنیا با او سخن گفته است هزاران سال در دوزخ زندانی می شود و اگر زن هم از آن مرد پیروی و با او همراهی کند… و با او شوخی کند… همانند گناه مرد بر او نیز خواهد بود.» (۴)
شرط دیگر ارزشمندی شوخی این است که فرد از شوخی زیاد بپرهیزد. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «شوخی زیاد آبرو را می‌برد و ایمان را محو می‌کند.

-شادی به هنگام شادی اولیا

از نشانه های محبت به یک نفر این است که با غم او غمگین و از شادی او شاد شویم. امام رضا(ع) خطاب به ابن شَبیب فرمود: « اگر می خواهی در بالاترین درجات همراه ما باشی، پس برای غم و اندوه ما اندوهگین باش و برای شادی ما شاد باش.»(۵(

-دیدار برادران ایمانی

یکی دیگر از امور شادی آفرین در زندگی یک مؤمن، دیدار با برادران ایمانی خود است. پیامبر اکرم (ص) خطاب به امام علی (ع) فرمودند: « ای علی! اوقات شادی مؤمن در دنیا سه وقت است: دیدار برادران، افطاری دادن به روزه دار و تهجد در پایان شب.» (۶(

۱- الکافی، ج ۲، ص ۸۵، ح ۱٫ ۲-همان، ص ۶۶۳٫ ۳- همان، ص ۳۴۰٫
۴- حسن بن محمد دیلمی، اعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص ۴۱۴٫
۵- ابن بابویه، عیون اخبار الرضا، تصحیح: مهدی لاجوردی، ج ۱، ص ۳۰۰، شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، ج ۱۴، ص ۵۰۳٫
۶- وسایل الشیعه، ج ۱۰، ص ۱۴۲٫

-کار نیک

هر انسانی به صورت طبیعی وقتی به کارهای خوب خود نظر می‌کند و خدماتی را که مخلصانه برای دیگران انجام داده است از نظر می گذراند، شاد می شود. این نوع شادی، از انواع شادی های ممدوح و پسندیده است. امام علی (ع) در نامه ای خطاب به ابن عباس نوشت: « از هیچ سخنی بعد از کلام رسول به اندازه ی این موعظه بهره نبردم: گاه آدمی به چیزی شاد می شود که از او نخواهد برید و به چیزی اندوهناک می شود که بدان نخواهد رسید؛ پس مبادا نیکوترین چیز که از دنیای خود برخورداری رسیدن به لذتی بود یا به کار بردن خشمی که در سینه داری بلکه باید باطلی را بمیرانی یا حقی را زنده گردانی و باید که شادمانی ات به چیزی باشد که از پیش فرستاده ای و دریغت بر آنچه به جای می گذاری و همت و تلاش خود را برای پس از مرگ قرارده.»(۱)
امام صادق (ع) می فرماید: «شادی و لذت زمانی به دست می‌آید که انسان اهل وفا باشد، حقوق دیگران را رعایت کند و در برابر سختی ها ایستادگی و پایداری نماید.»(۲)

-اطاعت از خدا

انسان هنگامی که تکلیف و مسئولیت خود را انجام می‌دهد، احساس شادی و آرامش دارد، اما اگر نتواند به تکلیف خود عمل کند و در اثر کم کاری یا ناتوانی از انجام آن بازماند، احساس غم و سرافکندگی دارد. به همین دلیل در اندیشه ی اسلامی گفته شده مؤمن زمانی شاد می شود که به تکالیف دینی خود عمل کرده باشد. امام علی (ع) می فرماید: «شادی مؤمن در اطاعت پروردگارش است و اندوهش بر گناهانش است.»(۳)

-معرفت خدا

کسی که خود را مخلوق خدا و هدف از آفرینش خود را شناخت خدا می‌داند، طبیعتاً زمانی بیش ترین شادمانی را خواهد داشت که ‌به این هدف دست یافته باشد. در غیر این صورت همواره در حال حزن و اندوه خواهد بود. در حدیثی از امام صادق (ع) می خوانیم: «اگر مردمان می‌دانستند که در معرفت خدای عزیز و جلیل چه فضیلت هایی نهفته است چشم های خود را به نعمت های دنیویی که خداوند به دشمنان داده است نمی دوختند و دنیا در نزد آنان کم ارزش تر از اموری می بود که در زیر پای خود لگدمال می‌کنند و هر آینه با معرفت خدای نعمت می بردند و از معرفت خدا لذت می بردند مثل لذت کسی که پیوسته در باغ های بهشتی همراه با اولیاء الله است.» (۴)

۱- نهج البلاغه، نامه ۶۶، ص ۳۵۱٫
۲- تحف العقول، ص ۳۲۳٫
۳- عیون الحکم و المواعظ، ص ۲۸۶، شماره ۵۱۶۴٫
۴- موسوعه احادیث اهل البیت، ج ۱۰، ص ۳۲- ۳۳، ح ۱۲۱۳۵

۲-۳-۶-شادی های ناپسند

ارزش شادی و شادی آفرینی، مطلق نیست. قاعده ی کلی در سبک زندگی اسلامی درباره ی شادی و نشاط این است که هر نوع شادی و شادی آفرینی که در مسیر تقرب به خدا و رضایت الهی باشد، ارزشمند و انجام دادنی است. در آموزه های دینی برخی از مصادیق شادی و شادی آفرینی های ناپسند ذکر شده است:

-شادی در برابر مصیبت دیده

ادب و اخلاق اسلامی اقتضا می‌کند وقتی انسان در برابر افراد مصیبت زده و غم دیده قرار می‌گیرد و با آنان برخورد می‌کند، اظهار هم دردی کند. امام حسن عسکری (ع) می فرماید: « اظهار شادی برای شخص غم دیده خلاف ادب است.

-شادی از گرفتاری های دیگران

ادب دینی و انسانی اقتضا می‌کند که گرفتاری های دیگران را گرفتاری خود بدانیم و در رفع آن ها بکوشیم. به ویژه اگر مسلمانی دچار مشکل شود، وظیفه ی دینی ما ایجاب می‌کند تا جایی که امکان دارد در رفع مشکل او بکوشیم، اما اگر نمی توانیم چنین کاری انجام دهیم، هرگز نباید از گرفتاری او شاد شویم. امام علی (ع) می فرماید: « از لغزش دیگران شاد مشو زیرا نمی دانی زمانه با تو چه خواهد کرد.» (۱)

-شادی با ثروت و مقام