مدل­های شایستگی دانش، مهارت ­ها و رفتارهای حیاتی­تری را بیان ‌می‌کنند که عملکرد موفق را نسبت به نوع خاصی از شغل یا حرفه تحریک می­ کند. آن ها شایستگی­ها را به لحاظ رفتاری، به کارگیری نشانه­ های رفتاری توصیف ‌می‌کنند به طوری که رهبران، مدیران، و کارکنان می ­توانند شایستگی­ها را زمانی که نشان داده­ می­شوند تشخیص دهند. مدل­های شایستگی باید محتوای کار و ارتباط ارزش­های سازمان را منعکس کنند. مدل­های شایستگی به سازمان­ها اجازه می­دهد که بین آموزش و توسعه رهبری در برنامه کسب­ وکار سازمان و هر چالشی که پیش روی سازمان است پیوندی را برقرار نماید. آن ها همچنین می ­توانند محرک تغییر سازمانی باشند و چارچوبی را برای بهبود مداوم فراهم نماید (Wright, 2004: 34).

حداقل چهار فرض اساسی و غامض برای مدل­های شایستگی رهبری وجود دارد:

1. 1. یک مجموعه واحدی از ویژگی‌ها که به اندازه کافی رهبران اثربخش را توصیف می­ کند (و ‌بنابرین‏، آن ویژگی‌ها رفتارهایی را پیش ­بینی ‌می‌کنند که با پیش ­بینی اثربخشی سازگار هستند)؛

1. 1. هر یک از این ویژگی‌ها مستقل از دیگری و از محتوا هستند، از اینرو داشتن بیشتر هر یک از این ویژگی‌ها سبب می­ شود که شخص رهبر بهتری شود (یعنی، آن ها افزایشی هستند، و رهبران اثربخش مجموعه ساده­ای از اجزایشان هستند)؛

1. 1. به دلیل اینکه مدیریت ارشد معمولاَ شایستگی­ها را خجسته و مبارک می­دانند و اغلب اوقات حتی به تولید و ایجاد آن ها کمک ‌می‌کنند، آن ها شیوه اثربخش­تری به منظور تفکر درباره رفتار رهبر است؛

1. هنگامی که سیستم­های منابع انسانی مبتنی بر شایستگی­ها هستند، این سیستم­ها به طور مؤثر کار ‌می‌کنند (Hollenbeck, 2006: 399).

مدل­های شایستگی برای افراد و سازمان در توسعه مهارت­ های رهبری مفید بوده است. شایستگی­ها به افراد کمک ‌می‌کنند از طریق:

• • تلخیص تجارب و بصیرت رهبران،

• • مشخص کردن میزانی از رفتارهای رهبری مفید،

• • فراهم کردن ابزاری که افراد بتوانند از آن برای توسعه خود استفاده کنند، و

• طرح کلی چارچوب رهبری که بتواند به منظور کمک به انتخاب، توسعه، و درک اثربخشی رهبری مورد استفاده قرار گیرد.

شایستگی­ها، هنگامی که به طور صحیح طراحی می­شوند، وسیله نفوذ تجارب و بینش متصدیان رهبری در یک سازمان هستند. تجربه شخصی که از گروه بزرگی از مدیران و مجریان به دست آمده است در تعداد محدودی از شایستگی­ها خلاصه می­ شود. شایستگی­ها می ­توانند رهنمود روشنی را برای رفتارهایی که متصدیان فکر ‌می‌کنند مرتبط با اثربخشی هستند فراهم کنند. آن ها می ­توانند ابزار آموزشی شگرفی را برای افرادی که تلاش ‌می‌کنند یاد بگیرند چگونه ‌می‌توان اثربخشی بیشتری داشت فراهم کنند. بعلاوه، شایستگی­ها به افراد کمک ‌می‌کنند که درک کنند چگونه آن ها و دیگران می ­توانند رهبر اثربخشی باشند. فرد می ­تواند مسئولیت­های بیشتری بر عهده بگیرد و در فرایند توسعه­شان مستقل عمل کنند (Hollenbeck, 2006: 402).

سازمان­ها نیز از استفاده از مدل­های شایستگی منتفع می­شوند. شایستگی­ها به سازمان­ها کمک می­ کند از طریق:

• • برقرار کردن ارتباط شفاف که رفتارهای رهبر در آن حائز اهمیت است،

• • کمک به متمایز کردن عملکرد افراد،

• • پیوند رفتارهای رهبر با جهت­های استراتژیک و اهداف کسب­وکار، و

• ارائه مدل منسجم و یکپارچه­ای از رهبری که متناسب پست­ها و موقعیت­های رهبری بسیار است (Hollenbeck, 2006: 402).

در کار رهبری یا نفوذ سه مهارت یا شایستگی کلی وجود دارد: تشخیص. یعنی توانایی فهم و موقعیتی که شخص می­خواهد در آن نفوذ کند. تطابق. یعنی توانایی تطابق رفتار خود و دیگر منابع در دسترس شخصی برای روبرو شدن با شرایط احتمالی. برقراری ارتباط. یعنی توانایی ایجاد ارتباط به شیوه­ای که مردم به آسانی آن را بفهمند یا بپذیرند (هرسی و بلانچارد، ۱۳۷۵: ۲۸)

در یک بررسی، شایستگی­های رهبری در حوزه نظامی برشمرده شده است. در این بررسی، ۱۱ عنصر در ایجاد مدل شایستگی رهبری برای دانشجویان دانشکده افسری انتخاب شده است که در ذیل ‌به این عناصر و تعاریف آن ها اشاره می­ شود:

1. 1. فداکاری: متعهد کردن خود به طور کامل در انجام وظیفه یا حرفه خاص، صرفنظر از نفع شخصی، وفادار به ملت و نظام.

1. 1. برنامه­ ریزی و برنامه­نویسی: آگاهی از اصول، قواعد کلی و فرایندهای اساسی در وظایف و سازمان­ های نظامی، توانایی مرتب کردن وظایف در یک رویه اثربخش.

1. 1. روابط میان­فردی: احترام و شکیبایی دو جانبه، ظرفیت در ایجاد و حفظ روابط دو جانبه با دیگران.

1. 1. ارتباط نوشتاری: توانایی در خواندن و درک اطلاعات و اندیشه­ های نوشته شده.

1. 1. ارتباط شفاهی: توانایی در گوش دادن و درک اطلاعات و اندیشه­ های بیان شده.

1. 1. هوش و آگاهی: توانایی کسب و به کار بستن دانش و آگاهی، داشتن سطح بالایی از تحصیلات یا از نظر فکری، تیزبین بودن، روانی فکر.

1. 1. پایائی عاطفی: حالت شخصی که از نظر عاطفی بالغ است، توانایی مهار خود یا رفتار فردی، خود کنترلی، خود ارزیابی.

1. 1. قضاوت اجتماعی: آگاهی داشتن از عادات اجتماعی و اجتناب از عواملی که سبب قانون­شکنی می­ شود، آگاهی از روابط بین سازمان­ها و افراد.

1. 1. رفتار نظامی: حالت نظامی مجسم شده در ظاهر، لباس، رفتار، بیان، و مانند آن.

1. 1. تصمیم: توانایی در گرفتن تصمیم بر اساس قضاوت منطقی.

1. تاثیرات دیگر: برانگیزاننده و مشوق دیگران در دستیابی به اهداف سازمان. تشویق کننده (Tian, et al. 2009: 531).

بکینگ و هاپمن (۲۰۰۵) در بررسی خود، هفت شایستگی اصل را شناسایی کردند که عبارتند از: (۱) پذیرش افکار جدید (انعطاف­پذیری، توانایی یادگیری، تنوع و تغییر مهارت­ های مدیریتی)؛ (۲) درستی و راستی (صدافت، اصالت، شفافیت، مسئولیت­ پذیری، اعتماد بنفس و تعهد)؛ (۳) ابتکار و خلاقیت (خلاقیت مهارت­ های حل مسأله، توانایی ریسک­پذیری، فعال بودن)؛ (۴) دانش و آگاهی در سطوح متفاوت تحلیل؛ (۵) نتیجه گرا بودن (پردازش اطلاعات، قطعیت، تحلیل، عملکرد)؛ (۶) مهارت­ های سازمانی (برنامه­ ریزی، ارزیابی، توسعه کارکنان، تفویض اختیار، ساخت تیم، مهارت­ های سازمانی)؛ (۷) مهارت­ های اجتماعی (مهارت­ های زبان شناختی، ارتباطات فرا فرهنگی، معرفی و گزارش مهارت ­ها، توانایی گوش دادن، ادراک میان فردی، شبکه­سازی، مهارت­ های تاثیر و اعمال نفوذ، قدرت اقناع، مهارت­ های مدیریت تغییر، تفکر استراتژیک) (Yuksel, 2008: 182).