شکل ۳ ـ ۱٫ چارچوب پژوهش کیفی

۳ ـ ۳٫ تحقیق کیفی

کوربین و اشتاروس^[۲۸] (۱۹۹۸) بیان می‌کنند که پژوهشی که ارائه یافته های آن از طریق
روش های آماری و یا سایر ابزار های کمی سازی به دست نیامده باشد، پژوهش کیفی نام دارد. بر اساس نظر آن ها زمانی پژوهش کیفی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دانسته های اندکی ‌در مورد مسئله مورد نظر وجود داشته باشد و یا دانسته ها بیش از آن باشند که بتوان به ادراکات جدیدی دست یافت. به طور کلی هر پژوهش کیفی شامل سه جزء است:

1. 1. داده ها که از منابع متنوعی مانند مصاحبه، مشاهده و اسناد به دست می‌آیند؛

1. 1. 1. شیوه ها و روند هایی که برای تحلیل و سازماندهی داده ها به کار می‌روند، مانند مفهوم پردازی و کاستن از حجم داده ها، تشکیل مقوله ها و برقرار کردن شبکه مفاهیم؛

   

1. ارائه گزارش.

به طور کلی گیدنز هدف از انجام پژوهش کیفی را پاسخ دادن به یک سوال بسیار مهم و اساسی می‌داند، اینکه چطور می توان به مطالعه دنیای واقعی پرداخت؟ او می افزاید هر فردی در زندگی خودش، نقش های متفاوتی را با توجه به موقعیت های مختلف می پذیرد، برای مثال نقشِ فرد در زندگی روزمره خودش، نقش فرد در موقعیت های آموزشی، اجتماعی، یا نقش فرد در برخودر با فرد و یا گروهی خاص. دنزین و لینکولن ‌در مورد پژوهش کیفی و هدف آن ابراز می دارند: پژوهش کیفی به مطالعه پدیده ها در محیط طبیعی خود آن ها می پردازند و تلاش می‌کند آن ها را آن طوری که مردم به آن ها می نگرند، پژوهش کیفی با توجه به دلایلی چون نداشتن روش شناسی تعریف شده، نداشتن تعریفی دقیق که قادر به متمایز کردن خود از سایر پژوهش ها باشد و همچنین پرداختن به مفاهیم انتراعی و گرایش به ارائه نتایچ تفسیری و روایت گونه، مورد انتقاد قرار می‌گیرد (دولانی و همکاران،۱۳۹۱ : ۷۸).

تجزیه و تحلیل داده های کیفی می‌تواند از طریق داده های جمع‌ آوری شده، از مصاحبه ها، ‌گروه‌های هدف، نظرسنجی ها، عکس ها و یا از طریق مشاهده انجام شود. تجزیه و تحلیل داده های کیفی، داده های خامِ جمع‌ آوری شده را در قالب کلمات، نماد ها و تصاویر و غیره و با ‌بر اساس تم، مقایسه و یا داستان سرایی ارائه می‌کند.

۳ ـ ۳ ـ ۱٫ رویکردهای تحلیل کیفی

• • تحلیل محتوا

• • تجزیه و تحلیل تم

• • تجزیه و تحلیل مقایسه ای

• روایت (هاچینسون^[۲۹]، ۲۰۱۰)

۳ ـ ۴٫ روش های گردآوری اطلاعات

در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات و جمع‌ آوری داده ها از دو روش استفاده شده است:

۱ ـ مطالعات کتابخانه ای: جهت گردآوری اطلاعات و داده های مورد نیاز، برای مبانی نظری و ادبیات تحقیق، از منابع کتابخانه ای، مقالات سایت های علمی،کتاب ها استفاده شده است.

۲ ـ مصاحبه: این بخش از گردآوری اطلاعات، بخش اصلی داده ها و اطلاعات را در اختیار قرار
می‌دهد و علت انتخاب روش مصاحبه برای گردآوری اطلاعات، مطالعه اکتشافی این پژوهش است. چراکه به منظور ارزیابی و انتخاب بهترین مدل از میان مدل های برنامه ریزی راهبردی در جهت تهیه و تدوین طرح جامع مدیریت محیط زیست جزیره کیش بایستی به خبرگان و متخصصان و صاحب نظران دانشگاهیِ همان حوزه مراجعه شود و موانع اصلی، به مثابه یک مفهوم کلی، شناسایی گردد.

۳ ـ ۴ ـ ۱٫ مصاحبه

یکی از با ارزشترین و پراستفاده ترین تکنیک های گردآوری داده های پژوهش های علوم اجتماعی به خصوص مطالعات موردی و می‌دانی مصاحبه است که امکان کسب اطلاعات دقیق تر و عمیق تر را برای پژوهشگر فراهم می آورد. در روش مصاحبه بین پژوهشگر و پاسخگو ‌در مورد تک تک پرسش های مود نظر محقق ارتباط رودررو برقرار می شود و پژوهشگر که مصاحبه گر نامیده
می شود با پرسیدن سوال های مورد نظر، پاسخ پاسخگو را به طور شفاهی دریافت و ثبت می کند. فری وای شی(۱۹۹۵) مصاحبه را به مثابه گفت و گویی هدفمند که در آن مصاحبه گر پرسش های از پیش تعیین شده ای می پرسد و پاسخگو به آن ها جواب می‌دهد تعریف کرده‌اند که این عمل به منظور کسب اطلاعات در زمینه موضوع یا حوزه مورد تحقیق انجام می شود.

۳ ـ ۴ ـ ۱ ـ ۱٫ انواع مصاحبه

مصاحبه می‌تواند دارای یکی از سه ساختار اصلی زیر باشد :

1. مصاحبه سازمان یافته (مصاحبه بسته) ۲٫ مصاحبه نیمه سازمان یافته ۳٫مصاحبه سازمان نیافته (مصاحبه باز)

۳ ـ ۴ ـ ۱ ـ ۱ ـ ۱٫ مصاحبه سازمان یافته

این نوع مصاحبه که تحت عنوان مصاحبه بسته، استاندارد و هدایت شده نیز خوانده می شود، از ابزار سنجش از پیش طراحی شده سود می‌برد. ابزار سنجش، به پرسشنامه های دارای سوال های بسته شباهت زیادی دارد. یعنی اکثر سوال ها به صورت بسته بوده و هر سوال دارای گزینه های
از پیش تعیین شده می‌باشد و سوال ها باز نیز کاملا محدود شونده می‌باشد به طوری که پاسخگو موظف است در عبارات کوتاه به سوال مطرح شده پاسخ گوید و مصاحبه گر قادر است به سادگی پاسخ مناسب پاسخگو را در هر مورد علامت گذاری نماید. در این شیوه، بیشتر از پرسش های
استاندارد شده استفاده می شود که به صورت طبقه بندی شده فهرست می‌شوند و در اختیار پاسخگو قرار می‌گیرد تا پاسخ مورد نظرش را از میان آن ها انتخاب کند.

۳ ـ ۴ ـ ۱ ـ ۱ ـ ۲٫ مصاحبه نیمه سازمان یافته

در این نوع مصاحبه، سوال ها از پیش طراحی شده اند و مانند حالت قبل پرسیده می‌شوند اما در این شیوه هدف کسب اطلاعات بیشتر و عمیق تر می‌باشد. ‌بنابرین‏ مصاحبه گر می‌تواند ابزار تحقیق را با سطح درک و فهم پاسخگو هماهنگ نماید. در این نوع مصاحبه تعداد پرسش های
نیمه باز و باز نسبت به مصاحبه سازمان یافته بیشتر بوده و مصاحبه گر در هدایت فراگرد مصاحبه آزادی عمل بیشتری دارد و در مواردی که احساس می‌کند توضیح پاسخگو کافی نیست می‌تواند از پاسخگو توضیح بیشتری بخواهد.

۳ ـ ۴ ـ ۱ ـ ۱ ـ ۳٫ مصاحبه سازمان نیافته

نیکولز مصاحبه های ساختار نیافته یا باز را این گونه تعریف می‌کند: مصاحبه های غیر رسمی که با فهرستی از پرسش های استاندارد شده سازماندهی نشده است، پژوهشگران حوزه می‌دانی آزادند تا عناوین دلخواه خود را به هر ترتیبی که مایلند برگزینند و پرسش هایشان را با عباراتی که خود بهتر و مناسب تر می دانند، جمله بندی کنند. در این شیوه گاهی اوقات هیچ سوالی از پیش طراحی
نمی شود و پاسخ هر سوال منجر به سوال دیگری می شود و به همین ترتیب یک سلسله پرسش و پاسخ ادامه می‌کند. گفت و گو با پاسخگو در زمینه از پیش تعیین شده مشخصی جریان می‌یابد و هدف مصاحبه گر بیشتر آگاهی از نظر و دیدگاه شخصی پاسخگو است تا به دست آوردن یک سلسله پاسخ (ازکیا،دربان آستانه،۱۳۸۲ : ۴۸۲).

۳ ـ ۴ ـ ۱ ـ ۱ ـ ۴٫ مصاحبه عمیق