۳- مدل محیطی- اجتماعی
این مدل تأکید دارد که سازمانها عقیده دارند که قدرت سیاسی و اقتصادی ارتباطی با اهمیت منبع محیط اجتماعی است و نه فقط از بازار به عنوان تئوری مدل کلاسیک. نتایج آن این است که شرکت مجبور است تا فعالیت مشترکی در اتمام بیماریهای اجتماعی که در محیط آن استقرار دارد، مثل سیستمهای آموزشی غیرقابل تأیید، کمبود نیروی کار، آلودگی، امنیت و… .
اگر مدل کلاسیکها هدفی دارد، به طور خاصی برای پشتیبانی و رونق یافتن و محفوظ داشتن مالک است و مدل مدیریتی و سرمایه مدیریت که در این مدل یک شرکت مجبور به توسعه اهدافی است که با شکوفایی جامعه در کل در ارتباط است. (میرفضلی، ۲۰۰۸)
۷-۲ تئوریهایی برای تجزیه و تحلیل و توضیح مسئولیت اجتماعی:
۱-۷-۲ تئوری ذینفعان:
پایهای برای تجزیه و تحلیل گروههایی است که شرکت باید نسبت به آن ها پاسخگو باشد. مدیران شرکت سعی میکنند، شرکت را به عنوان یک سری از ذینفعان مدیریت کنند.
تعریف کلاسیک فردی من از ذینفعان عبارت است از: «هر گروه یا افرادی که میتوانند در رسیدن به اهداف سازمان بر آن اثر بگذارند و اثر بپذیرند. در یک تقسیمبندی ذینفعان به ذینفعان اولیه و ذینفعان ثانویه تقسیم میشوند.»
کلارکسون (۱۹۹۵) ذینفعان اولیه گروهی است که بدون مشارکت پیوسته آن ها شرکت نمیتواند زنده بماند. این ذینفعان اولیه شامل: ذینفعان و سرمایهگذاران، کارمندان، مشتریان و متقاضیان گروه ذینفع عمومی نامیده میشود.
گروه دوم، ذینفعان ثانویه، به عنوان فردی است که بر شرکت اثر میگذارند و از آن اثر میبپذیرد اما درگیر تعاملات با شرکت و اموری که برای رهایی از انهدامش ضروری نیست نمیشود. (مویر[۳۴]، ۲۰۰۱)
۲-۷-۲ تئوری قرارداد اجتماعی:
گری و دیگران: جامعه را به عنوان یک سری قرارداد اجتماعی بین اعضای جامعه و خود جامعه توصیف میکنند.
در زمینه مسئولیت اجتماعی، یک بدیل ممکن که در یک رفتار پاسخگو عمل کند نیست.
رونالدو دانفی (۱۹۹۹) تئوری قراردادهای اجتماعی یکپارچه را به عنوان مسیری برای تصمیمگیری مدیران در زمینه اخلاقی است. آن ها بین قراردادهای جامعه بزرگ و قراردادهای جامعه کوچک تمایز قائلاند. از این رو شرکتهایی که نظریه قرار دارد اجتماعی را پذیرفتهاند، عضویت خود را به عنوان بخشی از انتظارات اجتماعی پذیرفتهاند هر چند زمانی که انگیزش اولیه مطرح میشود، ممکن نیست جامعیت شمول آن ها را توضیح دهد. (مویر، ۲۰۰۱)
۳-۷-۲ تئوری مشروعیت (قانونی بودن):
ساچمن (۱۹۹۵) مشروعیت را به عنوان ادراک یا فرض ایجاد شده که اعمال یک نهاد مورد علاقه، مناسب و یا مقتضی در برخی سیستمهای قراردادهای اجتماعی، هنجارها، ارزشها، عقاید و تعاریف است. ساچمن ۳ نوع مشروعیت سازمانی را مشخص کرد:
۱- مشروعیت عملگرایانه ۲- مشروعیت اخلاقی ۳- مشروعیت شناختی
همچنین او سه چالش کلیدی مدیریت مشروع را بیان کرد:
۱- تملیک ۲- نگهداری ۳- تعمیر (مرمت) مشروعیت
ساچمن اشاره داشت که مدیریت مشروع به طور زیادی بر پایه ارتباطات است. بنابرین در هر کوششی برای شمول تئوری مشروعیت، یک نیاز برای آزمایش کردن برخی اشکال جوامع شرکتی است.
۴-۷-۲ تئوری نمایندگی:
تئوری نمایندگی وجود یک قرارداد را پیشنهاد میدهد و بنابرین یک رابط معتبر بین افراد است (کارفرما و نماینده) (ایسن هارت، ۱۹۸۹) برای مثال: کارفرما- کارمند- قانونگذار- مشتری- سهامداران مدیریت و غیره….
ایده تئوری نمایندگی برای کنترل اهداف اساس متعارض بین اصول و نمایندهها، بخصوص جائیکه به وسیله مزیت جایگاهشان، درگیر کردن در رفتار فرصتطلبانه برای تعیین اصول است. (میرفضلی، ۲۰۰۸)
۸-۲ مزایای مسئولیت اجتماعی شرکت:
هر شرکتی که آرزوی رعایت CSR را داشته باشد باید تمام استانداردهای یک سازمان یادگیرنده را از خود نشان دهد. اگر چه این مسیر با سختیهایی همراه است اما مزایای ملموس آن به زحمتش میارزد. برخی از فواید رعایت مسئولیت اجتماعی شرکت (CSR) شامل:
– افزایش اعتبار: ظاهراًً دو سوم (۳/۲) بزرگسالان بریتانیایی نسبت به رهبران کسب و کار بیاعتمادند. بنابرین هر گونه افزایش اعتبار میتواند به اندازه قیمت طلا ارزشمند باشد.
– رضایت کارکنان: هنگامی که ارزشهای سازمانی منعکس کننده ارزشهای کارکنان باشد، مطمئناً رضایت و وفاداری در بین آنان ایجاد خواهد شد.
– نوآوری: شواهد نشان میدهند که شرکتهایی که پاسخگو هستند خلاقیت بیشتری دارند. اگر یک شرکت بتواند فعالیتهای مؤثری را خلق نماید که اثر مثبت بر روی جامعه و محیط داشته باشد، منافع بلندمدت قابل ملاحظهای را میتواند کسب نماید.
– انتظار بیشتر برای جذب سرمایه: امروزه سرمایهگذاران به دنبال سازمانهایی هستند که نسبت به فعالیتهای کسب و کار خود پاسخگو باشند. تحلیلگران معتقدند این روند در حال رشد است چرا که سرمایهگذاران به دنبال حفظ اعتبار خود هستند. بنابرین این فشار از سوی سرمایهگذاران کمک میکند که سایر شرکتها هم به این جرگه بپیوندند.
– مدیریت خطر: تعامل با مخاطبان گستردهتر که دانش را ارتقاء میدهند و به بهبود مدیریت خطر کمک میکنند.
بعلاوه تحقیقات نشان دادهاند که رابطه مثبتی بین عملکرد مالی خوب و سایر شاخصهای مسئولیت شرکت (مدیریت محیطی، مسئولیت اجتماعی شرکت، پایداری و غیره) وجود دارد. (ر.ک. متیل و سینگ، ۲۰۰۸)
۹-۲ مشکلات عمده در راه پذیرش مسئولیت اجتماعی:
همان طور که قبلاً هم اشاره شد، عدم تعریفی دقیق، جامع و مانع از مسئولیت اجتماعی، باعث شده است تا این موضوع در هالهای از ابهام باقی بماند. مسلماًً تا زمانی که سازمانها دقیقاً مسئولیت اجتماعی را تعریف نکرده و مشخص نسازند نخواهند توانست در راه تحقق آن گام بردارند. یکی دیگر از مشکلات مسئولیت اجتماعی، عدم توجه به محیط رقابتآمیز خارج سازمانهاست. با توجه به اینکه سازمانهای مقید به مسئولیت اجتماعی متحمل هزینه میگردند و در برابر دیگر سازمانها در موضع آسیبپذیرتری قرار خواهند گرفت، این امر مشکلی دیگر در راه احیای مسئولیت اجتماعی سازمانهاست. سرانجام، مشکل دیگر مسئولیت اجتماعی ماهیت اختصاصی آن است. اصولاً در جامعه، سازمانها بر اساس نوعی تقسیم وظیفه به فعالیت مشغولند و هر کدام در یک زمینه خاص تلاش میکنند. این مسأله که در مسئولیت اجتماعی، سازمانها را به انجام اموری افزون بر وظایفشان ترغیب نمائیم با اصل تقسیم بندی وظایف سازمانها در جامعه منافات داشته و نوعی تداخل و دوباره کاری و اغتشناش را به ارمغان میآورد (الوانی، ۱۳۸۴، ۳۱۸).