بیابان زایی وخشکسالی، معضلاتی با ابعاد جهانی هستند که تمام مناطق جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد واغلب از جامعه بین‌المللی خواسته می شود که با اقداماتی هماهنگ به مقابله با این معضلات بپردازند. در کنوانسیون بیابان زدائی، بیابان زایی به عنوان تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک وخشک نیمه مرطوب به علت عوامل مختلف ازجمله تغییرات اقلیمی وفعالیت های انسانی می‌باشد( ماده اول). این کنوانسیون اعلام می‌دارد که مناطق خشک، نیمه خشک وخشک نیمه مرطوب درکل،بخش وسیعی ازسطح کره زمین رادربرمی گیرند وزیستگاه ومنبع معاش برای جمعیت فراوانی می‌باشد. این کنوانسیون اعلام می داردکه نیاز به همکاری بین‌المللی وتوافقاتی می‌باشد تا بتوان به توسعه پایدار دست یافت. این امر مستلزم راهبردهای یکپارچه درازمدتی است که براحیاء، حفاظت ومدیریت پایدارمنابع آب وخاک متمرکز هستند. ویژگی اصلی این کنوانسیون این است که درآن، چگونگی دستیابی کشورها به توسعه برنامه های اقدام ملی، جلب همکاری های فنی وعلمی( مواد۱۸-۱۹) واقدامات حمایتی(مواد۱۹-۲۱) تشریح می‌شوند. این طرح ها وبرنامه ها می‌توانند بسیاری از موضوعات مهم تخریب خاک وروش های مناسب برای حفاظت ومدیریت خاک رابیان کنند.
هدف اصلی این کنوانسیون پیکار با پدیده بیابان زایی و کاهش اثرات خشکسالی بر کشورها به ویژه کشورهای آفریقایی است. براین اساس بخش وسیعی ازکشورهای درحال توسعه به ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته رادرمیان آن دسته از کشورهایی می‌داند که خشکسالی یابیابان زایی شدید را تجربه کرده‌اند. در راستای این اهداف، کنوانسیون در بند ب ماده۳ از طرف های کنوانسیون خواسته است با روح همبستگی بین‌المللی و مشارکت، همکاری وهماهنگی را در سطوح منطقه ای، زیرمنطقه ای و بین‌المللی بهبود بخشیده و منابع مالی، انسانی، تشکیلاتی و فنی را در جایی که ضرورت دارد متمرکز نمایند و همچنین در بند پ ماده۴ بر همکاری زیرمنطقه ای، منطقه ای وبین المللی بین کشورهای مبتلا به در زمینه‌های حمایت محیط زیست که مربوط به بیابان زایی می‌باشد تأکید شده است. وجود این عبارت بیانگر نقش مهم و اساسی اصل همکاری و حسن همجواری است که به عقیده کنوانسیون حل معضل بیابان زایی تنها از طریق همکاری منطقه ای و بین‌المللی کشورهای عضو قابل حل می‌باشد. این کنوانسیون در راستای اصل نهم اعلامیه استکهلم درباره محیط زیست درماده۶ از کشورهای پیشرفته خواسته است که از جهت فراهم نمودن منابع مالی و انتقال دانش و فناوری توسط این کشورها به کشورهای در معرض خطر درحال توسعه یا کمتر توسعه یافته تلاش نمایند. از آنجایی که در اصول نهم و دهم اعلامیه ریو بر نقش تبادل دانش علمی و فناوری و همچنین اطلاع رسانی و مشارکت افراد مورد توجه واقع شده است، ماده ۱۶ کنوانسیون،جمع آوری، تحلیل و مبادله اطلاعات و آمار کوتاه مدت و بلندمدت مربوطه را بین اعضا مورد توجه قرار داده و همچنین اعضا بایستی اطمینان یابند که جمع آوری، تحلیل و مبادله اطلاعات جوابگوی نیازهای جوامع محلی ونیازهای تصمیم گیرندگان، با هدف حل مسائل خاص و اینکه جوامع محلی در این فعالیت ها مشارکت دارند، می‌باشد. بنابرین اطلاعات قابل دسترسی، از کلیه منابع عمومی در رابطه با بیابان زدایی و کاهش اثرات خشکسالی بایستی به صورت کامل، آشکار و صریح در دسترس عموم مردم قرار بگیرد. از دیدگاه کنوانسیون مردم محلی بهتر از هرکسی دررابطه با بوم سازگان شکننده و حساس منطقه ای که آن ها درآن زندگی می‌کنند خبر دارند، پس بهتر می‌توانند درراستای بیابان زدایی قدم بردارند. بنابرین همسو با اصل بیستم و بیست و دوم اعلامیه ریو کنوانسیون در ماده ۱۹بر ساختن و توسعه ظرفیت ها در تمام سطوح بخصوص در سطح محلی از طریق مشارکت کامل مردم محلی و بومی به ویژه زنان و جوانان با همکاری سازمان های غیر دولتی و محلی تأکید نموده است.
- ساختار
مطابق ماده ۲۲ کنوانسیون کنفرانس اعضاءعالی ترین مرجع تشکیلات کنفرانس به شمار می‌آید. این کنفرانس صلاحیت اصلاح معاهده را مطابق این ماده دارا می‌باشد. آخرین جلسه کنفرانس اعضااز دهم تا بیست و یکم اکتبر سال ۲۰۱۱ در کره جنوبی برگزار شده است. کلیه امور مربوط به کنوانسیون در سطح ملی از طریق یک دبیرخانه انجام می شود که در رأس آن مرجع ملی مقابله با بیابان زایی قرار دارد. تاکنون سه گزارش ملی توسط این دبیرخانه تهیه و به کنوانسیون ارسال گردیده است. در ضمن با توجه به راه اندازی ۶ شبکه موضوعی درمنطقه آسیا که مسئولیت آن به شش کشور منطقه با هدف حمایت از اجرای برنامه اقدام ملی و برنامه اقدام منطقه ای واگذار شده، ایران مسئولیت شبکه موضوعی مدیریت مراتع و تثبیت شن های روان را بر عهده گرفته است. هدف این شبکه جمع آوری و تدوین اطلاعات وارتقاء ظرفیت های منطقه ای جهت احیاء سیستم های پایدار برای مدیریت مراتع و تولیدات دامی بر اساس شرایط اجتماعی و اقتصادی برابر در کشورهای منطقه بوده است. اگر چه این کنوانسیون به طور مستقیم مقررهای در رابطه باگرد و غبار مطرح ننموده است، اما از آنجا که دلیل اصلی پدیده گرد و غبار فرسایش خاک می‌باشد.اجرای صحیح این کنوانسیون و تقویت نهادهای آن عاملی کلیدی در کنترل بحران ریزگردها به شمار می‌آید(حسینی،پیشین،۵-۶).
بند۳ الحاقیه اجرایی کنوانسیون بیابان زدایی برای کشورهای آسیایی نکاتی را مورد تأکید قرار داده است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشکیلات ونهادهای مناسبی مأمور تهیه، هماهنگی واجرای برنامه عمل شوند.
- جمعیت ها و گروه‌های محلی در تدوین، هماهنگی واجراء ازطرق مختلف مشارکت داشته باشند والویت های اجرای کار در مناطق مشخص شود.
- برنامه های گذشته وحال بیابان زدایی با مشارکت گروه‌های مبتلا به ارزیابی شود واین ارزیابی، پایه ای برای طراحی واجرای برنامه های بعدی باشد.
راهبرد عمومی برنامه عمل باید با تأکید بر برنامه های جامع توسعه محلی و مبتنی بر روش مشارکتی و همگام با استراتژی کاهش فقر باشد.
